Konferencję zainaugurowała 8 września debata „40 lat po ‘Shoah’. Zagłada
w świetle dokumentu Claude’a Lanzmanna”. Paneliści – Bartosz Kwieciński (Uniwersytet Jagielloński), Katarzyna Person (Muzeum Getta Warszawskiego) i Piotr Witek (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) – omówili znaczenie artystyczne filmu
i jego wpływ na kształtowanie się europejskiej pamięci o Zagładzie.
Odnieśli się także do głosów krytyki,
z jaką dokument spotkał się m.in.
w Polsce. Dyskusję prowadził dyrektor PMM Tomasz Kranz, który otwierający obrady podkreślił: „Chcemy uświadomić, że gehenna ofiar zaczynała się dużo wcześniej – w miejscach deportacji, skąd wyjeżdżały transporty”.
W programie kolejnych dwóch dni konferencji znalazły się następujące wystąpienia:
• Marcin Przegiętka (IPN), Modele współpracy między Kolejami Rzeszy
i Koleją Wschodnią a SS i policją
w zakresie transportów wysiedleńców do GG i więźniów do obozów koncentracyjnych i obozów zagłady
• Jan Hlavinka (Holocaust Documentation Centre w Bratysławie), From Slovakia to District Lublin: The Mass Deportations of Slovak Jews during Operation Reinhardt
• Jakub Strýček (Slezské univerzity
v Opavě), Organizacja i przebieg deportacji z Protektoratu Czech i Moraw do dystryktu lubelskiego
• Dariusz Libionka (PMM), Rozpoznanie transportów do obozów śmierci „Akcji Reinhardt” i Auschwitz-Birkenau przez struktury wywiadowcze Polskiego Państwa Podziemnego
• Andrzej Grzegorczyk (Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu w Łodzi), Rola kolei w Kraju Warty podczas deportacji Żydów do obozu zagłady
w Chełmnie nad Nerem
• Bartłomiej Grzanka (Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof
w Chełmnie nad Nerem), „Po krótkiej jeździe stajemy na stacji KULMHOF”. Rola odcinka Sompolno–Dąbie Kujawskiej Kolei Dojazdowej w transporcie ofiar do niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie
• Stefan Michał Marcinkiewicz (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
w Olsztynie), „PJ-39” (16 XII 1942)
i „RSHA Augustow” (3 II 1943). Pociągi śmierci z Prostek
• Jakub Chmielewski (PMM), Personel kolejowy a Zagłada w GG – wstępny rekonesans źródłowy
• Jacob Flaws (Kean University), Death Traffic: The Railway Witnesses of Operation Reinhard
• Marta Marzańska (Yad Vashem), Omówienie The Deportation of Jews Project Yad Vashem na przykładzie transportów do Sobiboru
• Anna Remiszewska, Monika Samuel (Muzeum Treblinka), Kolejarze z Treblinki wobec funkcjonujących w pobliżu obozów
•
i filmy z deportacji Żydów.
Jednym z celów zorganizowanej konferencji było poszerzenie stanu wiedzy o logistyce deportacji, który pomimo upływu lat pozostaje ciągle niedostateczny. Realizacji tego założenia służyć będzie także tom pokonferencyjny, którego wydanie planowane jest
w przyszłym roku.
25