kolaboranci zamordowali 664 mężczyzn, kobiety i dzieci w lesie Liaudiškiai, zaledwie kilka kilometrów od Szadowa – niemal całą żydowską ludność miasteczka.
– Holokaust jest najciemniejszą częścią tej narracji – której nie możemy pominąć ani złagodzić. Współpracowaliśmy z historykami, aby przedstawić fakty, pozostawiając przestrzeń zwiedzającym do wyciągnięcia własnych wniosków. Wystawa zawiera historyczne zdjęcia, dokumenty, świadectwa naocznych świadków oraz milczące świadectwa – cztery łuski z okresu II wojny światowej znalezione podczas renowacji
w 2015 roku na miejscu masowego grobu
w Liaudiškiai – mówi Petrukonytė.
Podkreśla ona, że oryginalne artefakty historyczne stanowią fundament muzeum – wiele z nich zostało podarowanych lub wypożyczonych przez potomków Żydów
z Szadowa, instytucje i inne muzea. Jednak wykorzystywana jest także nowoczesna technologia i elementy interaktywne. Każda galeria ma własną ścieżkę dźwiękową – niektóre oferują nawet unikalne zapachy lub zmiany temperatury. Historie rozwijają się na ekranach poprzez wideo i audio. Jednym
z najbardziej poruszających doświadczeń jest galeria „Ludzie Księgi”, przypominająca synagogę i zawierająca immersyjną instalację ukazującą symbole i dźwięki judaizmu.
Opowiadanie historii poprzez film
Niektóre opowieści przedstawiane są za pomocą języka filmu. Muzeum zleciło realizację serii inscenizowanych filmów dokumentalnych, które opowiadają życie żydowskiej rodziny z Szadowa. Film otwierający narrację jest czytany po litewsku przez aktorkę Jovitę Jankelaitytė, a po angielsku przez znanego amerykańsko-żydowskiego aktora Lieva Schriebera, którego rodzina pochodzi
z Ukrainy. Filmy wyreżyserowała Roberta Grossman, członkini Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej.
– Jesteśmy zaszczyceni, że Roberta Grossman zaangażowała się w ten projekt. Jej filmy ożywiają sztetl Szadowa, koncentrując się na postaciach inspirowanych prawdziwymi bohaterami historycznymi. Dzięki tym filmom odwiedzający śledzą pełną historię życia Paji-Chai i jej córki Fridy, doświadczając kolejnych etapów życia żydowskiej rodziny – historii, która, niestety, kończy się Holokaustem – mówi Petrukonytė.
Paja-Chaja jest nicią przewodnią historii sztetla w XX wieku. Jest natychmiast rozpoznawalna dzięki jaskrawoczerwonemu chustce: – Tak jak dziewczynka w czerwonym płaszczyku w Liście Schindlera, Paja-Chaja nie ma imienia, ani twarzy. Symbolizuje prawdę, że każda ofiara Holokaustu miała imię, rodzinę i marzenia.
I przynajmniej część ich historii opowiadamy tutaj.
Głosy, które ożywiają opowieści
Odwiedzający, którzy wolą zwiedzać muzeum samodzielnie, mogą korzystać z bezpłatnych audioprzewodników. Ogólny audioprzewodnik, czytany przez aktorów Pauliausa Markevičiusa
i Vestę Šumilovaitė-Tertelienė, przedstawia historię muzeum poprzez wybrane eksponaty. Dwa artystyczne audioprzewodniki oferują bardziej osobistą perspektywę, inspirowaną prawdziwym życiem Żydów z Szadowa.
– Audioprzewodniki zostały zainspirowane historiami lokalnych mieszkańców – farmaceuty Nochuma Bermana i Shuli Nol, żoną handlarza tkanin. Korzystając z dokumentów historycznych i rodzinnych historii, odtworzyliśmy ich ścieżki przez Szadów, aby spojrzeć na historię ich oczami – wierzyć, marzyć i kochać. Wersje litewskie czytają uznani aktorzy filmowi i teatralni Rasa Samuolytė i Laurynas Jurgelis – wyjaśnia Petrukonytė.
Muzeum oferuje także audioprzewodnik dostosowany dla zwiedzających
z niepełnosprawnością wzroku oraz zapewnia różne narzędzia i wsparcie dla gości ze specjalnymi potrzebami.
– Muzeum dysponuje mapami dotykowymi
i eksponatami, umożliwiając każdemu doświadczenie wystawy w najbardziej znaczący dla siebie sposób. Przestrzeń jest dostępna dla osób na wózkach inwalidzkich,
a dla gości wrażliwych na bodźce instalacje dźwiękowe i świetlne można przyciemnić na życzenie. Od początku dostępność była centralną częścią naszej misji – podkreśla Petrukonytė.
Informacje dla zwiedzających
Muzeum The Lost Shtetl przypomina gościom, że obowiązuje w nim ograniczona liczba zwiedzających. Aby zaplanować wizytę należy wcześniej zarezerwować bezpłatny bilet – indywidualnie lub dla grup.
Więcej informacji można znaleźć na stronie www.lostshtetl.com
13