LEKCJA INTERNETOWA ORAZ PODCAST O HOMOSEKSUALNYCH MĘŻCZYZNACH OSADZONYCH W AUSCHWITZ
NA MOCY PARAGRAFU 175
Miejsce Pamięci Auschwitz
Celem lekcji jest przybliżenie historii jednej
z mniej znanych grup ofiar obozu Auschwitz – mężczyzn prześladowanych i skazywanych na podstawie przepisów penalizujących homoseksualizm.
Oprócz tego Muzeum przygotowało także podcast o więźniach z paragrafu 175
w Auschwitz, o których opowiada dr Agnieszka Kita z Archiwum Miejsca Pamięci.
„Prześladowania osób homoseksualnych w III Rzeszy, w tym przede wszystkim ich deportacja do obozów koncentracyjnych, były niewątpliwie jedną z czarniejszych kart historii narodowego socjalizmu. Represje te miały na celu przede wszystkim wymuszenie pożądanych z politycznego i ideologicznego punktu widzenia zachowań obyczajowych, poprzez zastraszenie ogółu społeczeństwa. Służyły temu zarówno zaostrzenie przepisów karnych penalizujących homoseksualizm, jak
i deportacje skazanych na mocy paragrafu 175 do obozów koncentracyjnych” – czytamy we wstępie do lekcji.
– Lekcja poświęcona jest nie tylko szczegółom dotyczących obozu Auschwitz. Czytelnicy mają możliwość poznania szerszego kontekstu społecznego i prawnego prześladowań homoseksualistów w Trzeciej Rzeszy oraz ich tragicznych następstw
w systemie obozów koncentracyjnych.
W lekcji omówione zostało m.in. położenie homoseksualnych mężczyzn w II Rzeszy, Republice Weimarskiej oraz w III Rzeszy, czy też charakterystyka ich losów w więzieniach
i obozach koncentracyjnych – powiedziała Agnieszka Juskowiak-Sawicka, kierująca E-learningiem w MCEAH.
W częściowo zachowanych materiałach archiwalnych znajdują się dane co najmniej 77 więźniów Auschwitz oznaczonych jako osadzeni na podstawie paragrafu 175. Jednak niektórych więźniów skazanych na podstawie tego paragrafu rejestrowano w obozie
z innymi kategoriami, takimi jak więźniowie polityczni, aspołeczni czy kryminalni. Niemiecki badacz Rainer Hoffschildt ustalił na podstawie różnych źródeł, w tym archiwów niemieckich, że wliczając inne kategorie więźniarskie, łączna liczba więźniów osadzonych w KL Auschwitz z paragrafu 175 wynosi co najmniej 136.
Wymieniony w tym wykazie Henry Bock został zamordowany w komorze gazowej po przywiezieniu z Drancy 30 maja 1944 r.,
a więc nie został zarejestrowany jako więzień w Auschwitz. Hoffschildt natomiast pominął więźnia Wenzela (Václava) Novaka.
„Niewielka liczba więźniów z paragrafu 175 osadzonych w KL Auschwitz wynikała stąd, że kierowano ich głównie do obozów znajdujących się na przedwojennym terytorium Rzeszy. W szczególności trafiali oni do KL Sachsenhausen, gdzie przebywał prawdopodobnie co szósty więzień osadzony na podstawie paragrafu 175 w niemieckich obozach koncentracyjnych” – czytamy.
Spośród 136 więźniów osadzonych w KL Auschwitz na podstawie paragrafu 175, zginęło co najmniej 66. Dalszych 11 zginęło po przeniesieniu do innych obozów koncentracyjnych. Ustalono, że 32 więźniów doczekało wyzwolenia, a los 24 pozostaje nieznany. Najprawdopodobniej nie przeżyli oni wojny. Jednakże wyzwolony 27 stycznia 1945 r. w KL Auschwitz Anton Breuer (nr 62855) zmarł 15 kwietnia 1945 r. w szpitalu Polskiego Czerwonego Krzyża w Oświęcimiu.
Więźniowie ci w przeważającej większości byli narodowości niemieckiej. Co najmniej 14 z nich miało pochodzenie żydowskie
i pochodziło z terenu tzw. Starej Rzeszy. Jeden z więźniów osadzonych w KL Auschwitz w związku z paragrafem 175 miał prawdopodobnie polskie pochodzenie.
„Obozy koncentracyjne położone na okupowanych przez Niemcy ziemiach polskich (KL Auschwitz i KL Lublin),
w przeciwieństwie do obozów koncentracyjnych znajdujących się na terenie Starej Rzeszy, odegrały drugoplanową rolę
w izolacji więźniów z różowym trójkątem. Mimo że liczba więźniów homoseksualnych była stosunkowo niewielka w kontekście ogólnej liczby ofiar Auschwitz, ich los przypomina o różnorodnych aspektach terroru nazistowskiego i o obowiązku pamięci wobec wszystkich, którzy padli jego ofiarą” – czytamy w podsumowaniu lekcji.
Lekcja dostępna jest bezpłatnie na stronie internetowej Muzeum w językach polskim
i angielskim. Podcast z cyklu „O Auschwitz” można znaleźć na największych platformach podcastowych, a także na naszym kanale
w serwisie YouTube.
„Więźniowie paragrafu 175 w KL Auschwitz” to tytuł nowej lekcji internetowej przygotowanej przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. Poświęcona jest ona losom homoseksualnych mężczyzn więzionych w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz na mocy §175 niemieckiego kodeksu karnego. Jej autorem jest Bohdan Piętka z Centrum Badań Muzeum.
8