JAK TO MUZUŁMANIN, PROTESTANT
I KATOLIK UWOLNILI ŻYDA Z OBOZU KONCENTRACYJNEGO
Niniejsza refleksja powstała dzięki badaniom i pracy Marca Davida Baera, profesora historii międzynarodowej w London School of Economics and Political Science, a w szczególności dzięki napisanemu przez niego artykułowi „Muslim Encounters with Nazism and the Holocaust: The Ahmadi of Berlin and Jewish Convert to Islam Hugo Marcus” (Muzułmańskie spotkania z nazizmem i Holokaustem: społeczność Ahmadi w Berlinie i żydowski konwertyta na islam Hugo Marcus)1. Artykuł, a także książka Baera German, Jew, Muslim, Gay: The Life and Times of Hugo Marcus (Niemiec, Żyd, Muzułmanin, Gej: Życie i Czasy Hugo Marcusa) dają możliwość zgłębienia i zbadania życia Hugo Marcusa, a także dynamiki, organizacji i złożoności społeczności muzułmańskiej w Niemczech, szczególnie podczas rządów nazistowskich oraz następstw dla stosunków międzywyznaniowych.
Usama Malik (FASPE)
Wstęp
Imam, ksiądz katolicki i protestant wchodzą do nazistowskiego obozu koncentracyjnego, aby negocjować uwolnienie żydowskiego konwertyty na islam – i odnoszą sukces. Chociaż brzmi to zbyt dobrze (lub nieprawdopodobnie), aby było prawdą, rzeczywiście miało miejsce w życiu Hugo Marcusa, żydowskiego konwertyty na islam, przetrzymywanego w Baraku 18 w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen Oranienburg, a także jego zwolenników, imama szejka Muhammada Abdullaha, ojca Georga z zakonu jezuitów i Joachima Ungnada z Kościoła Wyznającego. Ludzie ci
o różnych tradycjach wiary i pochodzeniu poznali się, uczestnicząc w różnych wydarzeniach edukacyjnych i dyskusjach międzywyznaniowych, które odbywały się
w Meczecie Berlińskim2. W ich spotkaniu
w takim momencie widzimy, że dialog międzyreligijny nie był – i nie jest teraz – punktem końcowym międzyreligijnych relacji, ale raczej początkiem tego, co może stanowić siły i ruchy transformacyjne w sprawach sprawiedliwości i służby ludzkości.
Poczułem się zaszczycony, że w ramach programu FASPE 2022 mogę wejść na teren, na którym tak wielu cierpiało i umierało. Podczas spaceru natknąłem się na niefortunny znacznik baraku w wewnętrznym rogu obozu: BARACKE 18. To tutaj więziono Hugo Marcusa. To właśnie w tym miejscu różnice w wierze doprowadziły grupę osób do zjednoczenia się w obronie życia drugiego człowieka, nazwanego „innym”.
To doświadczenie, zobaczenie tego miejsca
z bliska, uświadomiło mi wartość historii Marcusa dla pracy międzyreligijnej. Dotykając wyjątkowego życia i drogi wiary Hugo Marcusa, a także reakcji jego społeczności i współwyznawców muzułmańskich na jego sytuację, mam nadzieję, że odkryjemy lekcje dotyczące siły ukrytej we współpracy międzywyznaniowej
i aktywizmie opartym na wierze, które są istotne dzisiaj. Ponadto możemy zobaczyć, że pomimo horroru, wydarzenie takie jak negocjacje w Sachsenhausen oznacza – nie tylko w tym momencie, ale także dla osób wierzących w XXI wieku – że nie jesteśmy pewni wpływu i mocy naszych międzywyznaniowych sojuszy i koalicji. Ponadto wydarzenia, reakcje i odpowiedzi prowadzące do tego momentu – szczególnie te ze strony różnych osób i organizacji muzułmańskich – mają następstwa dla świata naznaczonego sekciarskimi
i międzywyznaniowymi / wewnątrzwyznaniowymi nieporozumieniami
i konfliktami. Zwracając uwagę na skomplikowaną naturę tego czasu dla wszystkich zaangażowanych, spotkanie
w Sachsenhausen daje nadzieję nie tylko na odkupienie, ale także na działanie
w obliczu tego, co może wydawać się nieprzezwyciężalnym strachem.
„I trzymajcie się mocno liny Bożej wszyscy razem i nie bądźcie podzieleni. I pamiętajcie
o łasce Bożej nad wami – gdy byliście wrogami, a On zjednoczył wasze serca
i staliście się, przez Jego łaskę, braćmi”3.
Dr Hugo Marcus: Życie na marginesie
Historię Hugo Marcusa definiuje coś więcej niż tylko ten jeden moment. Jako wykształcony, homoseksualny, urodzony
w Niemczech Żyd, który przeszedł na islam dzięki misji Lahore Ahmadiyya, Marcus i jego interseksualna tożsamość wnoszą więcej niż tylko złożoność jego życia i lekcje, jakie możemy z niego wyciągnąć. Dlatego też byłoby krzywdzące nie tylko dla pamięci Marcusa, ale także dla trwałych i znaczących następstw dla budowania koalicji międzywyznaniowej, gdybyśmy nie przedstawili krótkiego wglądu w to, kim był ten człowiek, dla którego trzy osoby wierzące ryzykowały życie.
14
1. Marc David Baer, „Muslim Encounters with Nazism and the Holocaust: The Ahmadi of Berlin and Jewish Convert to Islam Hugo Marcus,” The American Historical Review 120, nr 1 (styczeń 2015): str. 140-171, https://doi.org/10.1093/ahr/120.1.140.
2. Meczet Berliński został zbudowany przez Ruch Lahore Ahmadiyya (Ahmadiyya Anjuman Isha’at-i-Islam Lahore) i ukończony
w 1926 roku, pełniąc funkcję pierwszego meczetu w Berlinie. Aby uzyskać więcej informacji na temat Ruchu Lahore Ahmadiyya
i Meczetu Berlińskiego, zobacz www.berlin.ahmadiyya.org
3. Koran 3:103. Wszystkie tłumaczenia Koranu są tłumaczeniami osobistymi, w których konsekwentnie odniesiono się do wydań następujących tłumaczy i je uwzględniono: Amatul Rahman Omar, Abdul Haleem, Sahih International, Abdullah Yusuf Ali, and Dr. Mustafa Khattab
Refleksje na temat międzywyznaniowego modelu oporu i wiary
pomimo przeciwności losu