Uroczyste przekazanie tomu odbyło się
w ramach „Wejścia w historię” – cyklicznego wydarzenia, którego ideą jest przede wszystkim wyeksponowanie wybranych artefaktów nieprezentowanych na co dzień
w przestrzeni Muzeum, a związanych
z interesującym zdarzeniami i osobistymi historiami, aktualnymi rocznicami, wydarzeniami wojennymi lub zagadnieniami okresu wojny i okupacji.
Podczas wydarzenia głos zabrali dr Wojciech Kozłowski, z-ca dyrektora z Instytutu Pileckiego i prof. Rafał Wnuk, p.o. dyrektora MIIWŚ w Gdańsku. Historię przedmiotu przybliżyli – Kamil Kopera, historyk
z Instytutu Pileckiego oraz dr Wojciech Łukaszun, kierownik Działu Zbiorów MIIWŚ.
Józef Ulma posiadał domową bibliotekę, którą udostępniał mieszkańcom Markowej. Z tej biblioteki pochodzi tom pt. ,,Wykłady Towaroznawstwa”. O jego pochodzeniu świadczy podpis właściciela i nadany przez niego numer. Książki cieszyły się dużym zainteresowaniem. Przekazany przez IP egzemplarz nosi ślady naprawy introligatorskiej. Dokonał jej właściciel, wykorzystując skonstruowaną przez siebie maszynę introligatorską.
Józef Ulma znany był w swojej rodzinnej wsi
z wielu pasji, a także wprowadzania nowinek
i usprawnień do życia codziennego. Oprócz prowadzenia biblioteki, zajmował się m.in. fotografią, hodowlą jedwabników
i propagowaniem sadownictwa. Działał też w Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”.
W czasie wojny wraz z żoną, Wiktorią, ukrywali w swym domu ośmioro swych żydowskich znajomych. 24 marca 1944 r., najprawdopodobniej w wyniku donosu polskiego „granatowego” policjanta, do ich zagrody przybyli żandarmi niemieccy, którzy zamordowali wszystkich ukrywanych się Żydów oraz małżeństwo Ulmów wraz z sześciorgiem. W chwili śmierci Wiktoria Ulma była w zaawansowanej ciąży. W 1995 r. Józefowi i Wiktorii nadano pośmiertnie tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Kościół rzymskokatolicki w 2023 r. uznał rodzinę za męczenników i beatyfikował.
Książka, którą przekazał Instytut Pileckiego do MIIWŚ, przechowywała rodzina brata Józefa Ulmy.
Podczas uroczystości odczytano list bratanka Józefa Ulmy – Jerzego Ulmy, który podarował cenną pamiątkę rodzinną IP i wyraził zgodę na umieszczenie jej na wystawie głównej MIIWŚ w Gdańsku. W liście skierowanym do dyrektorów obu instytucji Jerzy Ulma pokreślił:
„Wspólne działania Instytutu Pileckiego
i Muzeum przyczyniają się do podtrzymywania pamięci o naszych bohaterach. Dziękuję Państwu za zaangażowanie w kultywowanie pamięci
o ludziach, którzy nie bali się stawić czoła złu
i walczyli o dobro drugiego człowieka. Jestem przekonany, że dzięki Państwa wysiłkom, historia rodziny Ulmów oraz innych bohaterów zostanie opowiedziana
i upamiętniona. Opowiedziana
i upamiętniona tak, aby pozwolić na ich pełne zrozumienie w kontekście dzisiejszego
świata”.
Książkę zaprezentowano zwiedzającym
w osobnej gablocie na poziomie -3 przed wejściem na wystawę główną MIIWŚ. Tom będzie eksponowany przez najbliższy miesiąc, później zostanie włączony do wystawy głównej.
„Zostanie on umieszczony w części wystawy poświęconej oddolnej pomocy Polaków dla ukrywających się Żydów, tam gdzie od chwili otwarcia Muzeum znajduje się przedmiot upamiętniający ukrywanie Żydów przez inną polską rodzinę – państwa Joniuków.
Szczególnie wielu Żydów szukało pomocy po akcji Reinhard, kiedy Niemcy zaczęli masowo wysyłać Żydów do obozów Zagłady” – tłumaczy dr Jan Szkudliński, kierownik Działu Naukowego MIIWŚ, jeden z kuratorów wystawy.
25