„(PO)ŻYDOWSKIE… SZTETL OPATÓW OCZAMI MAJERA KIRSZENBLATA”
Dębica, Opatów, Izbica. Co przychodzi Wam na myśl, gdy słyszycie o małych polskich miastach? Dzieciństwo i dom rodzinny, wakacje u dziadków, wspomnienia o bliskich? Niewykluczone, że miasteczka te wydają się Wam bliskie i znane, czasami nawet banalne.
Polskie miasteczka skrywają wiele historii. Poznajcie tę o naszych żydowskich sąsiadach, których już nie ma. Na nowej wystawie czasowej „(po)ŻYDOWSKIE” opowiemy
o codzienności Żydów i Żydówek w około tysiącu przedwojennych miasteczek nazywanych sztetlami.
Wystawa będzie także dokumentacją badań
i działań artystycznych prowadzonych
w Opatowie, których celem było odszukanie śladów dawnego życia żydowskiego
w miasteczku i przywrócenie ich historii.
Wystawą "(po)ŻYDOWSKIE" odsłaniamy ślady po żydowskich mieszkańcach Opatowa, którzy przed wojną stanowili 60% całej społeczności. Naszym przewodnikiem jest malarz Majer Kirszenblat. Wspominając sztetl swojej młodości, niezwykle barwnie przywraca pamięć o dawnych ludziach, wydarzeniach, codziennym życiu i zwyczajach. W obrazach pełnych kolorów, wyobraźni i humoru zobaczymy świat, którego już nie ma. Poznamy naszą wspólną, zapomnianą historię.
Po wizycie na wystawie może i Wy spróbujecie odkryć nieznane historie Waszych miast?
Malarz, kronikarz, przewodnik
Wystawa "(po)ŻYDOWSKIE" inspirowana jest twórczością Majera Kirszenblata, Żyda, który urodził się w Opatowie w 1916 roku, skąd wyemigrował do Kanady w 1934 roku.
W latach 90. XX wieku, namówiony przez swoją córkę, Barbarę, zaczął malować wspomnienia
z dzieciństwa. Dzięki fenomenalnej pamięci Majer niezwykle szczegółowo odtworzył świat opatowskich Żydów. W twórczości artysty odnajdziemy bliską relację z miejscem,
w którym dorastał.
Majer Kirszenblat będzie głównym bohaterem
przewodnikiem po wystawie. Jego malarstwo pozwoli nam odkryć świat żydowskiego dziecka z przedwojennego sztetla, ale
i zmierzyć się z trudną historią całej społeczności. Pozornie radosne obrazy nie są wolne od krytyki relacji społecznych
i ekonomicznych realiów, w których dorastał. Prowokują również pytania o to, co stało się
z żydowskim światem.
Majer Kirszenblat zaliczany jest do grona artystów-amatorów, a jego twórczość do malarstwa nieprofesjonalnego lub ludowego. Na wystawie nazywamy go jednak wernakularnym twórcą i historykiem swojej społeczności – swojskim, oddolnym i lokalnym. Relacjonującym przeszłość wspólnoty, z którą się identyfikuje.
Ślady żydowskiej przeszłości we współczesnym Opatowie
Współczesny Opatów na wielu poziomach jest bardzo daleki od wspomnień Majera. Miasto zachowało jednak pojedyncze przykłady drewnianej architektury charakterystycznej dla przedwojennych żydowskich miasteczek.
Z pomocą lokalnych działaczek/-y i pasjonatek/-ów, kuratorki podążały śladami Majera – napotykały na przekształcone, ale wciąż widoczne oznaki życia dawnego sztetla. Źródłem zainteresowania twórczyń wystawy były przeważnie zrujnowane już domy: często przeznaczone do rozbiórki, zawalone lub rozebrane na pojedyncze deski. To właśnie |
z drewna odzyskanego z opatowskich domów powstała scenografia wystawy.
Istotny element wystawy stanowi potrzeba edukacji o zabudowie i elementach charakterystycznych dla dawnych sztetli oraz szacunku dla ich pozostałości. Erozja drewnianego dziedzictwa, którą możemy zaobserwować w Opatowie, dotyczy prawie całej Polski.
Na co warto być wrażliwym, jeśli chodzi
o tkankę miejską? Jak dbać o ślady, które przetrwały i mądrze kultywować pamięć? Odpowiedzi na te pytania poszukamy na wystawie oraz w programie towarzyszącym.
Materialna przeszłość
Ratowanie drewna z Opatowa to tylko jedno
z wielu działań związanych ze zbieraniem śladów materialnej przeszłości Żydów
z miasteczka Majera. Na wystawie zaprezentujemy także obiekty pozyskane od kolekcjonerów i prywatnych darczyńców. Rzeczy zwykłe i codzienne oraz święte i cenne, dziś – osierocone. Przedmioty pożydowskie.
Wystawę wzbogacą współczesne fotografie dokumentujące ślady po mezuzach, kuczkach czy budynku chederu, w którym obecnie mieszczą się sklep z artykułami budowlanymi
i mieszkania komunalne. Poznamy też dokumentację fotograficzną cmentarza oraz macew, którymi częściowo nadal wybrukowana jest rzeka Opatówka. Ważnym elementem wystawy będzie projekcja filmowa prezentująca wyniki skanów geodezyjnych wykonanych w dawnej żydowskiej mykwie – obecnie znajduje się tu fabryka krówek.
Na nowej wystawie czasowej pokażemy mniej znaną historię Opatowa, jednego z wielu polskich miasteczek, które przed wojną zamieszkiwane były przez Polaków i Żydów. Naszym przewodnikiem po nieistniejącym już świecie będzie malarz – Majer Kirszenblat. Na przykładzie Opatowa zobaczymy, jak wiele historii o naszych dawnych sąsiadach z małych miast wciąż czeka na odkrycie.
Muzeum POLIN