80. ROCZNICA
POWSTANIA W SOBIBORZE
12 października 2023 r. grupa rodzin Ocalałych z Sobiboru, przedstawiciele kilku państw, międzynarodowych instytucji, organizacji społecznych i muzeów martyrologicznych wzięli udział w obchodach 80. rocznicy wybuchu postania więźniów niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze. Tego dnia symbolicznie otworzyliśmy też nowe upamiętnienie na terenie Miejsca Pamięci. Patronat honorowy nad wydarzeniem objął Prezydent RP Andrzej Duda.
Miejsce Pamięci w Sobiborze
Główną część obchodów otworzyło przemówienie Marvina Raaba – syna uczestniczki powstania Esther Raab. W swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na cień przeszłości, jaki na Ocalałych
i współczesnych, rzuciła historia Sobiboru: – Nie dajcie się zwieść słowom. Ci, którzy uciekli z Sobiboru, wcale nie uciekli. Nie ma ucieczki z Sobiboru. Nie ma jej dla mnie. Nie ma jej dla Polski. Nie ma jej dla Niemiec. Nie ma jej dla świata. Nawet Bóg nie może uciec
z Sobiboru.
W swoim liście do zgromadzonych Prezydent RP Andrzej Duda podkreślił: – Przed 80 laty miejsce to było świadkiem nieopisanego cierpienia oraz heroicznej odwagi, o których mamy obowiązek pamiętać i mówić. Jesteśmy to winni pomordowanym
i ocalonym, ale też pokoleniom, które przyjdą po nas i będą kształtować jutro Polski, Europy i świata. Jest naszą powinnością, by przekazać im prawdę, która pozwoli budować przyszłość na mocnym fundamencie sprawiedliwości i pokoju […]. Ludobójstwo, które tu popełniono, zawsze będzie wstrząsać ludzkimi sumieniami.
W obozie zagłady w Sobiborze zginęło blisko 180 tysięcy Żydów. Ponad połowę ofiar stanowili Żydzi polscy. Pozostali to obywatele różnych państw europejskich okupowanych przez III Rzeszę, głównie Holandii. W swoim przemówieniu zwrócił na to uwagę premier Królestwa Niderlandów Mark Rutte: – Jedna trzecia wszystkich holenderskich ofiar Holokaustu zginęła w Sobiborze – ponad 34 tysiące żydowskich kobiet, mężczyzn i dzieci. Sobibór stanowi czarny rozdział holenderskiej historii okresu drugiej wojny światowej. […] Cieszę się, że skończyły się prace nad nowym urządzeniem przestrzennym miejsca pamięci. Za ciężką, włożoną w to pracę chciałbym podziękować naszym partnerom z Polski, Słowacji i Izraela. Ze względu na przeszłość. Ale też ze względu na tu i teraz.
W swoim wystąpieniu Minister Spraw Zagranicznych i Europejskich Republiki Słowacji Miroslav Wlachovský podkreślił: – To miejsce, w którym upamiętniamy ofiary, uczymy prawdy i wyciągamy wnioski
z przeszłości. […] To, co znajduje się dookoła nas, stanowi największe cmentarzysko obywateli Słowacji poza jej granicami.
Następnie głos zabrał ambasador Izraela
w Polsce Yacov Livne. Swoje przemówienie zaczął słowami: – Holokaust nie zaczął się
w Sobiborze ani w Auschwitz. Rozpoczęły go wieki antysemityzmu. Nawiązał również do współczesnych wydarzeń rozgrywających się w Izraelu: – W czasie drugiej wojny światowej cywilizacje stanęły do walki
z barbarzyństwem. Dziś sytuacja wymaga od nas tego samego.
– W przeciwieństwie do bohaterskich Żydów, możemy więcej i wiemy więcej o tym, co wydarzyło się w Sobiborze. I to na niespotykaną skalę, biorąc pod uwagę badania nad Holokaustem, a zwłaszcza obozami śmierci zorganizowanymi w ramach akcji „Reinhardt”. Tutaj możemy i musimy dokładnie odnieść się do przeszłości i dzielić się drobiazgową prawdą historyczną. […] Właśnie ten cel i ta misja inspirowały
i napędzały niesamowity proces, który rozpoczął się jakieś 15 lat w Sobiborze
i dotyczył Sobiboru – przekazał zebranym
w liście szef Instytutu Yad Vashem w Izraelu Dani Dayan.
W dalszej kolejności list ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego odczytała Wanda Zwinogrodzka – podsekretarz stanu z tego resortu: – Mam zaszczyt poinformować, że dziś właśnie, finalizując wieloletni projekt należytego
i godnego upamiętnienia sobiborskich ofiar, oddajemy do użytku odwiedzających założenie architektoniczno-krajobrazowe, które – wiodąc ścieżką edukacyjną – uczytelnia trasę ostatniej drogi ofiar do miejsca ich kaźni, komór gazowych i prowadzi na polanę mogił – wyjaśniał w swoim przesłaniu minister.
Do działalności Muzeum nawiązał z kolei
w swoim wystąpieniu ambasador Republiki Federalnej Niemiec w Polsce Viktor Elbling:
– Dziękuję dyrektorowi Tomaszowi Kranzowi
i zespołowi pracowników z Muzeum na Majdanku za ich oddaną i wspaniałą pracę, oraz za naszą udaną kooperację. […] Jedynie pamiętając i upamiętniając, oraz przekazując wiedzę młodszym pokoleniom, możemy z przekonaniem stwierdzić: Nie wieder, never again, nigdy więcej.
Wszystkim zebranym za ich obecność w tym szczególnym dniu dziękował dyrektor Państwowego Muzeum na Majdanku Tomasz