WAŻNIEJSZE NIŻ ŻYCIE:
PODZIEMNE ARCHIWUM
GETTA WARSZAWSKIEGO
Od 29 czerwca 2023 roku do 7 stycznia 2024 roku w Centrum Dokumentacji Nazizmu
w Monachium będzie można oglądać wystawę „Ważniejsze niż życie: Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego" organizowaną we współpracy z Żydowskim Instytutem Historycznym.
Żydowski Instytut Historyczny
W 1940 r.oku okupanci niemieccy otoczyli kordonem znaczną część Warszawy i przesiedlili tam ludność żydowską z miasta oraz okolicznych wiosek i miasteczek. Aby udokumentować te wydarzenia dla świata zewnętrznego i dla potomności, historyk Emanuel Ringelblum zainicjował bezprecedensową akcję zbierania materiałów dokumentujących życie w getcie – kolekcja ta znana jest dziś jako Archiwum Ringelbluma. Ten kolektyw naukowców, pisarzy
i aktywistów działających w konspiracji nazwał siebie Oneg Szabat (Radość Szabatu).
Archiwum zgromadzone przez Oneg Szabat jest wyjątkowym i wybitnym przykładem samostanowienia Żydów podczas Zagłady i stanowi pierwszą próbę bezpośredniego udokumentowania masowego mordu europejskich Żydów zainicjowanego przez Niemców,
a następnie zarchiwizowania tej dokumentacji. Jako taka stanowi akt obywatelskiego oporu.
Archiwum jest przechowywane
w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie,
a w 1999 r. zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Zawiera około 35 000 arkuszy notatek, wpisów do pamiętników, esejów, zdjęć, rysunków, oficjalnych dokumentów
i innych świadectw życia codziennego. Pierwotnym celem Oneg Szabat było po prostu dokumentowanie życia w getcie,
w którym żyli Żydzi z Warszawy
i innych regionów Polski, Żydzi deportowani z Niemiec i z krajów pod okupacją niemiecką – w tym tacy, którzy przeszli na chrześcijaństwo – a także Romowie. Wszyscy oni próbowali przetrwać
w opresyjnie przeludnionych warunkach zamkniętego getta
w centrum Warszawy. Aż 450 000 ludzi zostało spędzonych, aby żyć razem w nieludzkich warunkach.
Kiedy od 1942 roku stawało się coraz bardziej jasne, dokąd prowadzi niemiecka polityka okupacyjna, Oneg Szabat zaczął dokumentować Zagładę – zorganizowany masowy mord na europejskich Żydach
w niemieckich obozach zagłady na Wschodzie. Członkowie Oneg Szabat działali w ukryciu. Chociaż nie wiemy dokładnie, ile osób pracowało w Oneg Szabat, wiemy, że Zagładę przeżyło tylko troje z nich. Większość archiwum została jednak zachowana, zakopana w kryjówce pod ruinami getta.
Wystawa prezentuje radykalne spojrzenie na getto od wewnątrz,
z żydowskiej perspektywy, stawiając Archiwum Oneg Szabat w centrum
i pozwalając, by dokumenty i zdjęcia mówiły same za siebie. W ten sposób ukazujemy intensywny i różnorodny obraz życia, cierpienia i śmierci
w getcie. Wystawa przybliża widzowi akt oporu, jakim było Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego – niekończącą się, żmudną, wstrząsającą, ale ostatecznie udaną próbę napisania historii Zagłady
z perspektywy jej ofiar, pomimo zbliżającej się zagłady polskiej społeczności żydowskiej.