Memoria [PL] Nr 73 (10/2023) | Page 20

Wkrótce po zajęciu ziem czeskich przez nazistów w marcu 1939 roku niemieckie siły bezpieczeństwa przeprowadziły akcję masowego aresztowania obywateli o poglądach lewicowych, niemieckich emigrantów i Żydów. Akcji nadano pseudonim Aktion Gitter (Akcja Kraty), a represje ze strony policji dotknęły także powiatu Kladno, gdzie

w niewolę popadło wiele społeczności. Kolejna fala represji miała miejsce

w czerwcu 1939 roku po zastrzeleniu Wilhelma Kniesta, komendanta Niemieckiej Policji Porządkowej. Jego śmierć zapoczątkowała kolejną serię aresztowań, jako że przez długi czas nie udawało się pojmać sprawcy. Te dwie fale represji sparaliżowały całą sieć ruchu oporu, w tym regionalny komitet Komunistycznej Partii Czechosłowacji

w powiecie Kladno. Stanislav Šmolík miał tę przewagę, iż był stosunkowo nieznany władzom w Kladnie, gdyż przeprowadził się w te rejony dopiero

w 1938 roku, a więc aktywnie zaangażował się w stopniowe odradzanie się antynazistowskiej sieci ruchu oporu. Wspierał go nowo powołany sekretarz regionalny Partii Komunistycznej Ladislav Ševčík (1908–1943) z Ostrawy, pseudonim Šrámek, który przez pewien czas ukrywał się w mieszkaniu Šmolíka. Zrekonstruowana komunistyczna jednostka ruchu oporu skupiła się

w dalszej kolejności głównie na publikowaniu ulotek, dystrybucji komunistycznej gazety Rudé právo oraz na organizowaniu zbiórek pieniędzy na rzecz rodzin aresztowanych działaczy.

Stanislav Šmolík był członkiem komitetu regionalnego podziemnej Partii Komunistycznej do czasu przypadkowego przeszukania jego domu. Choć incydent ten zakończył się bez żadnych konsekwencji dla samego Šmolíka, nie kontynuował on bezpośredniej działalności konspiracyjnej, lecz służył jako posłaniec organizacji. Agent gestapo Jan Vacek zdemaskował większość członków komitetu regionalnego partii pod koniec kwietnia 1940 roku. Po ich aresztowaniu Ludvík Kuna, jeden z aresztowanych, po brutalnym przesłuchaniu ujawnił nazwisko Šmolíka. Gestapo aresztowało Stanislava Šmolíka 6 maja. Następnie spędził on ponad rok w areszcie śledczym w więzieniach w Zwickau

i Dreźnie; we wrześniu 1941 roku Wyższy Sąd Landu skazał go za przygotowywanie zdrady stanu. Jednak Šmolík, który rozpoczął odbywanie trzyipółrocznej kary w Waldheim, zachorował na gruźlicę i musiał zostać przetransportowany we wrześniu 1943 roku do więzienia w Mírovie na Morawach przeznaczonego dla osadzonych cierpiących na choroby płuc. Miał zostać zwolniony w lutym 1944 roku, lecz tak jak w przypadku wielu innych więźniów, nie doszło to do skutku i został przeniesiony do Pragi na Pankrác, a następnie pod koniec marca osadzony w Więzieniu Policyjnym Gestapo w Małej Twierdzy.

Jako utalentowany i doświadczony blacharz oraz hydraulik Stanislav Šmolík został osadzony w celi nr 23 w części warsztatowej Małej Twierdzy. Więźniowie przebywali tam w nieco lepszych warunkach, jako że większość z nich pracowała w warsztatach, co umożliwiało dostęp do pewnych korzyści. Šmolík naprawiał różne rzeczy, na przykład naczynia kuchenne i przyjmuje się, iż skonstruował dziecięcy samochód na pedały na zamówienie komendanta więzienia Heinricha Jöckela (1899–1946). W czasie wolnym Šmolík potajemnie wykonywał różne małe przedmioty. Jednym z nich jest zachowany scyzoryk o miedzianym trzonku zdobionym kwiatowym motywem z jednej strony i napisem „Terezín 1944” z drugiej. Nóż otrzymał

w magazynie numer PT 6152 i został ofiarowany Miejscu Pamięci Terezín przez współwięźnia Stanislava Šmolíka, lakiernika Františka Morávka.

W październiku 1944 roku Stanislav Šmolík został zesłany do obozu koncentracyjnego Flossenbürg wraz

z notatką „powrót niepożądany”.

Z powodu złego stanu zdrowia uniknął udziału w marszu śmierci i został wyzwolony przez armię amerykańską wraz z pozostałymi więźniami 23 kwietnia 1945 roku. Do domu mógł powrócić dopiero po miesięcznej kwarantannie. 28 maja został przeniesiony na terytorium Czech, gdzie przez kilka miesięcy dochodził do siebie po przebytych chorobach oraz trudach więzienia. Gdy częściowo wydobrzał, przed końcem 1945 roku udało mu się wrócić do normalnego życia w Kladnie.

STANISLAV ŠMOLÍK I SCYZORYK

Z WIĘZIENIA GESTAPO W MAŁEJ TWIERDZY W TEREZÍNIE

Stanislav Šmolík urodził się 25 czerwca 1906 roku w mieście Libušín koło Kladna. Jego rodzicami byli Alois i Anežka (z domu Loukotová). Po ukończeniu szkoły zajmował się blacharstwem. Już w młodzieńczych latach zetknął się z ideami komunistycznymi

i w 1925 roku został członkiem Komunistycznej partii Czechosłowacji.

Miejsce Pamięci Terezin