„ZESZYT Z WIERSZAMI
Z AUSCHWITZ”
Na Targach Książki w Göteborgu, największym wydarzeniu literackim w Skandynawii, Muzeum zaprezentowało niezwykłą trójjęzyczną publikację: „Zeszyt z wierszami
z Auschwitz”. Polsko-angielsko-szwedzka publikacja zawiera reprint cennego dokumentu, zeszytu, w którym więźniarki obozu Auschwitz II-Birkenau zapisały kilkanaście wierszy powstałych w obozie. Ten szczególny zbiór został stworzony prawdopodobnie w szpitalu obozowym pod koniec 1943 lub na początku 1944 r.
Paweł Sawicki
Inicjatorem promocji był dyrektor Instytutu Polskiego w Sztokholmie Paweł Ruszkiewicz, który był również pomysłodawcą
i współpartnerem wydania „Zeszytu
z wierszami z Auschwitz”.
Tak wspominał on moment, kiedy po raz pierwszy zobaczył zeszyt Bożeny Janiny Zdunek: – Zostałem zaproszony do pana Adama do domu. Ten moment zostanie ze mną do końca życia, gdy z tej szafy wyciągane są te dokumenty i wśród nich właśnie ten zeszyt. Natychmiast ustaliliśmy, że to trzeba pokazać szerzej, światu, bo to się należy przede wszystkim mamie pana Adama, więźniarkom, panu Adamowi, jego dzieciom.
W prezentacji książki wzięła udział Ambasador RP w Szwecji Joanna Hofman,
a w spotkaniach promujących publikację uczestniczył Adam Zdunek, syn ocalałej
z Auschwitz, Bożeny Zdunek (w obozie Musiewicz), która ocaliła zeszyt, przenosząc go przez dwa obozy i przybywając z nim do Szwecji wiosną 1945 roku w ramach akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża „Białe autobusy”.
– Gdy moja mama została uratowana z obozu i przybyła do Szwecji, była kompletnie wycieńczona i ważyła tylko 27 kg. Jedynymi przedmiotami, jakie przy sobie miała, był medalik z Matką Boską i ocalony cudem zeszyt z Auschwitz – opowiadał podczas promocji Adam Zdunek.
Zeszyt w szerokie linie na 32 stronach zawiera, spisane różnymi charakterami pisma, teksty 17 wierszy obozowych. Są wśród nich utwory autorstwa m.in. Krystyny Żywulskiej (właściwie Sonia Landau): „Marsz”, „Apel”, „List do Matki”, „Taniec”, „Mamo, bądź, zdrowa”. To wiersze, które stanowią kanon poezji obozowej z KL Auschwitz.
– Bardzo ważne jest, by nie tracić z oczu tak okoliczności powstania, jak i ocalenia zeszytu. Te wiersze to przede wszystkim świadectwo walki o zachowanie ludzkiej godności w nieludzkim świecie stworzonym przez system SS. Ocalenie zeszytu z kolei to wyraz determinacji i olbrzymiej odwagi – powiedział dyrektor dr Piotr M. A. Cywiński, reprezentujący Muzeum na Targach.
Podczas jednego ze spotkań fragmenty wierszy po polsku, szwedzku i angielsku interpretowały aktorki, Małgorzata Pieczyńska i Sara Sommerfeldt, wnuczka ocalałej z Zagłady.
– Wydana przez nas książka spotkała się na szwedzkich targach książki
z zainteresowaniem i wywoływała niekłamane emocje ze względu na poruszany temat. Doceniono również jej staranne wydanie, co jest dla mnie szczególnie ważne, bo poziom wydawania książek w Skandynawii jest naprawdę wysoki – podkreśliła szefowa Wydawnictwa Muzeum Jadwiga Pinderska-Lech.
Bożena Janina Zdunek (z domu Musiewicz) urodziła się 29 czerwca 1918 r. we wsi Siwki na Wołyniu. Kształciła się w słynnym Liceum Krzemienieckim, a w latach 30. po przeprowadzce z rodzicami do Warszawy kontynuowała naukę w Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. W czasie okupacji zaangażowała się w działalność ruchu oporu.
W 1943 r. została aresztowana i 22 czerwca 1943 r. została przywieziona do KL Auschwitz. W obozie tym przebywała do końca sierpnia 1944 r., kiedy to została przeniesiona do KL Ravensbrück. Pod koniec kwietnia 1945 r.
w wyniku akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża znalazła się w grupie więźniarek, które zwolniono i przywieziono do Szwecji. W 1948 r. wyszła za mąż za Jerzego Januariusza Zdunka, powstańca warszawskiego i byłego więźnia obozu Stutthof.
Bożena Janina Zdunek należała do Stowarzyszenia Polskich Kombatantów
w Szwecji, wspierała finansowo wiele placówek polonijnych i katolickich w Szwecji
i w innych krajach. Była też bardzo aktywna na niwie edukacji. Spotykała się ze szwedzką młodzieżą, aby opowiadać o obozach koncentracyjnych i tragedii II wojny światowej. Zmarła 2 czerwca 2015 r.
w Karlskronie.
PUBLIKACJA W KSIĘGARNI INTERNETOWEJ MUZEUM
POLSKO-ANGIELSKO-SZWEDZKA PUBLIKACJA MUZEUM
ZAPREZENTOWANA W SZWECJI