wspólną odpowiedzialnością musi być edukowanie kolejnych pokoleń o Holokauście Sinti i Romów – podkreślała Beer.
– Pamiętanie musi również obejmować sprzeciw społeczeństwa wobec wszelkich form dyskryminacji i rasizmu. […] Dzisiejsza uroczystość powinna również służyć jako przypomnienie dla każdego pokolenia. Totalitaryzm, niszczycielski nacjonalizm i ekstremizm nie mogą mieć miejsca w naszym społeczeństwie. Razem musimy dążyć do wspólnego życia pełnego szacunku i wzajemnego zrozumienia – stwierdziła wiceprzewodnicząca Parlamentu Europejskiego.
Także do współczesności w kontekście pamięci historycznej nawiązywał w swoim wystąpieniu Michał Kamiński, Wicemarszałek Senatu RP: – Jeszcze niedawno, jeszcze bardzo niedawno, mogliśmy myśleć, że jeśli przyjeżdżamy do Auschwitz, to przyjeżdżamy przede wszystkim po to, by uhonorować pamięć Ofiar tej ogromnej, niewypowiedzianej tragedii, jaka tutaj się odbyła. Ale dzisiaj, jesteśmy przecież nie tylko po to, by pamiętać, ale także dlatego, że te koszmary, o których myśleliśmy, że są na zawsze pogrzebane – podkreślał Michał Kamiński.
– Tak się jednak nie stało. Dzisiaj znowu zarówno na Zachodzie jak i na wschodzie Europy stare demony podnoszą głowy. Okazuje się, że tak jak 80-90 lat temu na ziemi niemieckiej, tak dzisiaj i w innych krajach, doświadczamy ponurej lekcji, że żaden naród i żadna cywilizacja nie jest zabezpieczona przed grzechem rasizmu i nienawiści – apelował Wicemarszałek Michał Kamiński.
Do uczestników obchodów list skierował Premier RP, Mateusz Morawiecki. Odczytał go Mateusz Małodziński, Wicewojewoda Małopolski. „W środku Europy Romowie i Sinti żyjący wśród nas od wieków, będący naszymi sąsiadami, tworzący swoją oryginalną kulturę, która była przecież częścią naszego dziedzictwa, byli systematycznie mordowani i zsyłani do obozów koncentracyjnych. Tu w Auschwitz, byli trzecią, po Żydach i Polakach, najliczniejszą grupą więźniów. Przywiezieni z czternastu krajów, umierali z głodu, chorób i w komorach gazowych”.
„Raz jeszcze podejmujemy zobowiązanie, że uczynimy wszystko, by czasy pogardy już nigdy nie powróciły, by szacunek wobec drugiego człowieka zawsze był najważniejszą wartością”. – odczytał słowa Premiera Wicewojewoda Małopolski.
Od 1933 r. Romowie stali się, obok Żydów, celem prześladowań o podłożu rasistowskim: najpierw poprzez rejestrację, pozbawienie prawa do wykonywania niektórych zawodów, zakaz zawierania małżeństw mieszanych, potem kierowanie do robót przymusowych, aż wreszcie osadzanie w obozach koncentracyjnych. Naziści uznali ich za „element wrogi”, „dziedzicznie” uwarunkowany skłonnością do popełniania przestępstw i zachowań aspołecznych.
Po wybuchu II Wojny Światowej podjęto decyzję o przesiedleniu niemieckich Romów do okupowanej Polski. Niemieckie władze policyjne zaczęły dokonywać aresztowań i egzekucji Romów na terenach okupowanych, w tym także na tyłach frontu wschodniego, gdzie wraz z Żydami byli masowo mordowani przez tzw. Einsatzkommanda.
Od 1943 r., na mocy rozkazu Heinricha Himmlera, deportowano do Auschwitz Sinti i Romów głównie z Niemiec, Austrii, Czech i Polski. W sumie Niemcy deportowali do Auschwitz około 23 tysięcy Romów, z czego dwa tysiące zostało zamordowanych bez wciągania do ewidencji obozowej. 21 tysięcy osób zostało zarejestrowanych w obozie, spośród nich zginęło około 19 tysięcy – zmarli z głodu i chorób oraz zostali zamordowani w komorze gazowej w chwili likwidacji „obozu cygańskiego”.
W bloku 13, na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, znajduje się wystawa upamiętniająca zagładę Romów i Sinti, która ukazuje szczególny wymiar nazistowskiego ludobójstwa popełnionego na Romach w okupowanej przez nazistów w Europie. W byłym obozie Birkenau, na odcinku BIIe, znajduje się pomnik upamiętniający Ofiary narodowości romskiej.
Historię romskich Ofiar obozu przybliża lekcja internetowa „Romowie w Auschwitz”, jeden z odcinków podcastu “O Auschwitz”, a także 7. tom serii edukacyjnej Głosy Pamięci. Na stronach Google Cultural Institute dostępna jest również przygotowana przez Muzeum wystawa „Romowie w Auschwitz”.