PODSUMOWANIE KONFERENCJI EKSPERCKIEJ POŚWIĘCONEJ LUDOBÓJSTWU ROMÓW
W ramach konferencji dokonano przeglądu dostępnych badań naukowych poświęconych ludobójstwu Romów; zidentyfikowano istniejące przeszkody, braki oraz potrzeby; przedstawiono wnioski i rekomendacje Sojuszu IHRA; zachęcano do współpracy oraz prowadzono proaktywną współpracę, której przyświecały wspólne dążenia. Celem konferencji było także zaprezentowanie bieżących osiągnięć naukowych dotyczących tego, jak ludobójstwo Romów przyczynia się do dyskryminacji i napędza uprzedzenia, którym wielu Romów stawia czoła na co dzień.
Oprócz podsumowania konferencji oraz jej programu Raport Podsumowujący zawiera także listę kluczowych wniosków – przesłania konferencji, konkluzje oraz rekomendacje przedstawione przez jej uczestników. Oto one:
1. Niezbędne jest systematyczne oraz ustrukturyzowane wspieranie działań
w zakresie upamiętnienia, badań oraz edukacji
o ludobójstwie Romów oraz antycyganizmie. W tym celu Sojusz IHRA mógłby – i powinien – kontynuować organizowanie cyklicznych wydarzeń, takich jak konferencja sztokholmska, które umożliwiają regularne dzielenie się wiedzą, wymianę poglądów oraz networking uwzględniający wiedzę
i doświadczenie Sojuszu IHRA, romskie społeczeństwo obywatelskie oraz inne zainteresowane strony. Przedstawiono konkretną sugestię, by podczas nadchodzącej Chorwackiej Prezydencji Sojuszu IHRA zorganizowana została podobna konferencja.
2. Należy kontynuować promowanie pamięci
o ludobójstwie Romów i jego upamiętnianie. Można to osiągnąć poprzez dedykowane miejsca pamięci znajdujące się
w strategicznych lokalizacjach oraz uzyskujące wsparcie polityczne. Wyrażono specjalną rekomendację, zgodnie z którą więcej Krajów Członkowskich Sojuszu IHRA winno przyjąć oraz promować 2 sierpnia jako „Dzień Pamięci Holokaustu Romów” oraz zadeklarować obchodzenie tego dnia zgodnie
z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego z 2015 r. Zgodnie z powiązaną rekomendacją Przewodniczący Sojuszu IHRA winien tego dnia składać specjalne oświadczenie.
3. Sojusz IHRA oraz jego Kraje Członkowskie winny wspierać długoterminową oraz zrównoważoną działalność badawczą poświęconą zbrodniom przeciwko ludzkości, zbrodniom przeciwko Romom przed, w trakcie oraz po Holokauście. Powinno to odbywać się poprzez odpowiednie dotowanie programów akademickich prowadzonych przez instytucje akademickie i uniwersytety w ramach stypendiów i/lub programów edukacyjnych. Kolejna sugestia to promowanie oraz ochrona wiedzy i źródeł archiwalnych, na przykład poprzez wspieranie digitalizacji tego rodzaju materiałów. Należy także zapewnić prowadzenie badań nad losem Romów, jako że grupie tej nie poświęcano dotąd tak wiele uwagi, jak pozostałym.
4. Należy kontynuować promowanie edukacji na temat ludobójstwa Romów. Dla Sojuszu IHRA główne narzędzia do zastosowania w tym celu to dalsze rozwijanie przewidywanych Rekomendacji Sojuszu IHRA dotyczących Nauczania o Ludobójstwie Romów, angażowanie ekspertów pochodzenia romskiego w ten proces oraz zapewnienie, by rekomendacje te zostały dostosowane do potrzeb Krajów Członkowskich Sojuszu IHRA
i w nich wdrożone. Należy także promować szkolenie nauczycieli w zakresie ludobójstwa Romów oraz antycyganizmu.
5. Należy podjąć dalsze kroki w celu zwiększenia świadomości ludobójstwa Romów. Może to zostać osiągnięte na przykład poprzez powołanie komisji prawdy bądź podobnych rozwiązań prowadzących do uznania ludobójstwa. Ponadto w tym kontekście ważne jest kontynuowanie dyskusji na temat terminologii oraz jej związków z uznaniem ludobójstwa Romów. Niektórzy działacze romskiego społeczeństwa obywatelskiego podkreślali także konieczność zmian
w terminologii odnoszącej się do ludobójstwa Romów tak, by Romowie zostali uznani za ofiary na równi z innymi grupami.
6. Kluczowe jest ciągłe promowanie wysiłków nastawionych na zwalczanie antycyganizmu. Należy podjąć bardziej bezpośrednie oraz ukierunkowane wysiłki przeciwko antycyganizmowi w ramach wdrażania bieżących krajowych strategii walki z rasizmem. Zarekomendowano, by kraje członkowskie przyjmowały krajowe przepisy uznające antycyganizm za konkretną forę rasizmu
w oparciu o Rekomendację Polityki Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietoleracncji (ECRI) nr 13. Kolejną rekomendacją uzupełniającą skierowaną do Krajów Członkowskich IHRA było promowanie opracowanej przez Sojusz IHRA roboczej definicji antycyganizmu/dyskryminacji antyromskiej w poszczególnych krajach, zarówno na poziomie krajowym, jak i lokalnym. Następna rekomendacja, związana z opisanymi powyżej działaniami na rzecz uznania ludobójstwa, zachęca kraje do tworzenia niezależnych komisji przeciwko antycyganizmowi oraz umożliwiania romskiemu społeczeństwu obywatelskiemu aktywny udział w pracach komisji, także poprzez zapewnianie odpowiednich zasobów oraz czasu do przeznaczenia na pracę.
7. Włączanie, uczestnictwo i wzmacnianie Romów – a zwłaszcza romskiej młodzieży –
w działaniach na rzecz upamiętnienia, badań oraz edukacji na temat ludobójstw Romów oraz w zwalczaniu antycyganizmu uznano za najbardziej istotne aspekty na poziomie politycznym, akademickim oraz społeczno-obywatelskim. Dodano także, iż niezbędne jest zapewnienie zarówno finansowego, jak i politycznego wsparcia tych działań.
Cały raport dostępny jest pod linkiem.
W ramach Szwedzkiej Prezydencji Sojuszu IHRA w dniach 20-21 października 2022 r.
w Sztokholmie odbyła się międzynarodowa konferencja poświęcona ludobójstwu Romów oraz zwalczaniu antycyganizmu. Dostępny jest już raport podsumowujący konferencję.
IHRA