ŻEBY NIE ZAPOMNIEĆ – PRZYWOŁANIE OFIAR HOLOKAUSTU
W świecie, w którym teraźniejszość i przyszłość naznaczone są niepewnością, a przeszłość jest zawiła, złożona i pełna wątpliwości, nieocenioną rolę odgrywają wszelkie projekty, aktywności oraz wydarzenia, poświęcone pamięci popełnionych przez ludzkość błędów. Holokaust to dobry przykład tej zawiłej przeszłości, stanowiący niemożliwą do wymazania czarną plamę w dziejach Ludzkości.
Maria Bernardete e Pais
Dlatego właśnie w dniach 24 stycznia – 26 marca w Bibliotece Miejskiej w Valongo w Portugalii prezentowano projekt zatytułowany “Żeby nie zapomnieć – Przywołanie Ofiar Holokaustu” poświęcony Zagładzie oraz jej ofiarom. Działania w jego ramach opierały się na inicjatywie promowanej przez rząd Portugalii „Nunca Esquecer — Krajowy Program Upamiętnienia Holokaustu”.
Na aktywności podjęte i przygotowane przez Bibliotekę Miejską w Valongo składało się kilka elementów:
- Fryz historyczny (oś czasu) przedstawiający główne daty/wydarzenia związane z dojściem Adolfa Hitlera do władzy, wprowadzenie rządów nazistowskich w Niemczech, okupację innych krajów, akty rasizmu i dyskryminacji ukierunkowane przeciwko Żydom oraz innym narodom.
- Prezentacja multimedialna: jej głównym celem było przywołanie pamięci ofiar Holokaustu pochodzenia portugalskiego. Badania połączone z poszukiwaniem nazwisk portugalskich ofiar opierały się na lekturze odpowiednich publikacji oraz porównywaniu i potwierdzaniu znalezionych danych w Międzynarodowym Centrum Badań nad Prześladowaniami Nazistowskimi Archiwum w Bad Arolsen.
- Wystawa bibliograficzna obejmująca około 115 publikacji autorstwa pisarzy ocenzurowanych przez reżim, które wchodzą w skład zbiorów Biblioteki Miejskiej w Valongo. Przez kilka miesięcy Biblioteka Miejska w Valongo zbierała nazwiska cenzurowanych pisarzy, które znalazły się w „Spisie Szkodliwej i Niepożądanej Literatury”. Prace opierały się na analizie „Magazynu” opublikowanego w Berlinie w październiku 1935 i 1941 roku przez reżim Adolfa Hitlera, który zawierał 6000 pozycji, przedstawiających autorów, ich prace, raporty oraz czasopisma uznawane za wywierające szkodliwy wpływ na ideały, w których obronę angażował się reżim nazistowski. Pozycja ta znajduje się w zbiorach bibliotecznych Uniwersytetu Federalnego w Münster.
- Trzy banery typu roll-up, na których zaprezentowano wyjaśnienia najważniejszych terminów związanych z Holokaustem, takich jak: getta, ustawy norymberskie, ostateczne rozwiązanie, obozy koncentracyjne wraz z ich rodzajami oraz marsze śmierci.
- Koncert multimedialny zatytułowany „Skrzypce Auschwitz” w wykonaniu muzyka Maurizio Padovana.
Jednocześnie zaprezentowano także 19 paneli tworzących wystawę „SHOAH – How was it Humanly Possible?” (SHOAH: Jak ludzkość mogła do tego doprowadzić?), dostarczoną przez Instytut Yad Vashem – Światowe Centrum Pamięci Holokaustu w Jerozolimie. Na panelach przedstawiono wybrane najistotniejsze historyczne aspekty Holokaustu, począwszy od życia Żydów w przedwojennej Europie, a skończywszy na wyzwoleniu nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady oraz powrocie do funkcjonowania w rzeczywistości naznaczonej tamtymi traumami.
Wystawę stworzoną dla utrzymania pamięci o tamtych wydarzeniach wśród starszych pokoleń oraz ich przedstawienia tym młodszym odwiedziło wiele grup szkolnych z regionu. Tematyka Holokaustu uwzględniona jest w programach nauczania, a więc w ten sposób uczniowie zyskują możliwość zapoznania się z nią również poza szkolnymi murami.
W czasach gdy po raz kolejny doświadczamy okrucieństwa wojny, także w dużym stopniu na terenach Europy szczególnie naznaczonych przez Holocaust i drugą wojnę światową, młodzież odwiedzająca wystawę stwierdzała, że Holocaust naprawdę jest czymś niewyobrażalnym, surrealistycznym, nie do opisania słowami i w tym kontekście niemożliwym okazuje się odnalezienie odpowiedzi na pytanie „Jak ludzkość mogła do tego doprowadzić?”.