Memoria [PL] Nr 51 (12/2021) | Page 18

Miejsc Pamięci jest uświadomienie sobie potencjalnych nieporozumień, zagrożeń oraz aktywne modelowanie zachodzącego procesu.

Podczas gdy pierwszy z paneli poświęcony był teoretycznym podwalinom dyskutowanego tematu, uczestnicy drugiej części konferencji, zatytułowanej „Zbieranie, Badanie, Wystawianie” i moderowanej przez Stefana Willbrichta (przedstawiciela Miejsca Pamięci Obozu Koncentracyjnego Neuengamme) przedstawili konkretne przykłady zastosowania rozwiązań z punktu widzenia miejsc pamięci.

Dr Henning Borggräfe (Archiwa Arolsen) zaprezentował założenia kampanii crowdsourcingowej #everynamecounts,

w ramach której użytkownicy uzyskują dostęp do dokumentów historycznych pochodzących od byłych więźniów obozów koncentracyjnych za pośrednictwem platformy Zooniverse. Wielką zaletą tego projektu jest jego angażujący charakter, gdyż do tej pory wzięło

w nim udział niemal 22 000 zarejestrowanych użytkowników, którzy uzyskali dostęp do 4,5 miliona dokumentów.

Dr Christiane Heß (przedstawicielka Fundacji Miejsc Pamięci i Centrów Edukacyjnych w Hamburgu) zaprezentowała interdyscyplinarną bazę danych zawierającą artefakty z obozów koncentracyjnych i prowadzoną w Miejscu Pamięci obozu koncentracyjnego Ravensbrück. Na chwilę obecną w skład bazy wchodzi 160 przedmiotów, które mają zostać upublicznione

w postaci bazy źródeł z wolnym dostępem. Głównym założeniem tego projektu jest zwrócenie uwagi na różne poziomy znaczeniowe artefaktów, a następnie opracowanie rozwiązania umożliwiającego ich wyszukiwanie.

Martina Staats (Miejsce Pamięci JVA Wolfenbüttel) zaprezentowała cyfrowe oraz interaktywne komponenty wystawy stałej JVA Wolfenbüttel. Komponenty cyfrowe są niezwykle istotne podczas oprowadzania zwiedzających. Punktem wyjścia dla projektu „Głosy Ofiar” (Voices of the Victims) zaprezentowanego przez dr Karolę Fings (Uniwersytet w Heidelbergu) był fakt, iż historia prześladowań Sinti i Romów przez reżim narodowosocjalistyczny oraz ich eksterminacji opowiadana była do tej pory wyłącznie z perspektywy sprawców. Z tego powodu wspomniany projekt na pierwszym miejscu stawia członków tej społeczności, którzy go zainicjowali i prowadzą w jego ramach działania, przedstawiając punkt widzenia ofiar.

Kolejne dyskusje poświęcone były zagadnieniom współpracy, źródeł oraz wspólnych standardów: W jaki sposób zagwarantować stałą obecność online? Jak połączyć dane i ich bazy prowadzone przez różne instytucje? Które dane są odpowiednie do prezentowania online?

Drugi dzień konferencji rozpoczął się od dyskusji moderowanej przez dr Iris Groschek (Fundacja Miejsc Pamięci i Centrów Edukacyjnych w Hamburgu) zatytułowanej „Media społecznościowe i możliwości edukacyjne”. Dr Tobias Ebbrecht-Hartmann (przedstawiciel Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie) przedstawił wkład mediów społecznościowych

w zaangażowane upamiętnienie, głównie

w odniesieniu do platformy TikTok. Według niego media społecznościowe stanowić będą istotny element w kontekście upamiętnienia Holokaustu w przyszłości. Pozostaje pytanie o to, jak dobrze Miejsca Pamięci przekładają posiadane przez siebie treści analogowe na te publikowane w mediach społecznościowych rządzących się własnymi prawami, w ten sposób tworząc przestrzeń wirtualnego upamiętnienia stanowiącą własny udział w zróżnicowanym i komunikatywnym świecie pamięci i upamiętnienia oraz wzbogacając dyskurs w tym zakresie.

Tessa Bouwman (przedstawicielka Miejsca Pamięci Bergen-Belsen) prowadziła na Instagramie wirtualne zwiedzanie Miejsca Pamięci Bergen-Belsen po tym, jak zostało ono zamknięte wiosną 2020 roku z powodu pandemii Covid-19. W ten sposób w oparciu

o proste rozwiązanie udało jej się przyciągnąć wielu zainteresowanych.

Stosunkowo niewiele badań naukowych poświęcono do tej pory możliwościom wykorzystania mediów społecznościowych przez muzea poświęcone Holokaustowi jako nowej ekologii pamięci. Dr Martin Rehm (Uniwersytet Pedagogiczny w Weingarten), badacz zaangażowany w zagadnienia edukacji empirycznej, podjął się oceny danych pochodzących z mediów społecznościowych

w kontekście cyfrowego upamiętnienia Holokaustu na poziomie metodycznym. Opracowane przez niego wskazówki ułatwiają identyfikację luk w priorytetach przyjmowanych przez te instytucje w kontekście mediów społecznościowych. Pia Schlechter (Uniwersytet w Oldenburgu) poświęciła swoją prezentację zdjęciom typu „selfie” i dyskusji, czy ich wykonywanie jest stosowne w kontekście omawianej tematyki. Na ocenę tej kwestii wpływ mają nierówności (np. osoba homo lub heteroseksualna, młodsza lub starsza, zwiedzający Miejsce Pamięci pochodzący z Niemiec lub z zagranicy). Następnie wywiązała się ożywiona dyskusja, w którą włączyli się mówcy i podczas której dywagowano między innymi nad odpowiedzialnością Miejsc Pamięci za szczególne podkreślanie niektórych tematów w ramach swojej działalności. Rozwiązania cyfrowe nie mają stanowić odbicia elementów prezentowanych fizycznie w Miejscu Pamięci, lecz dzięki oferowanemu przez siebie nieograniczonemu dostępowi ponad granicami mają tworzyć nowe możliwości angażowania się przez internautów .

Podczas dyskusji prowadzonej w formule okrągłego stołu, którą moderował prof. dr Habbo Knoch, Andreas Ehresmann (Miejsce Pamięci Obozu Sandbostel), prof. dr Detlef Garbe (Fundacja Miejsc Pamięci i Centrów Edukacyjnych w Hamburgu), dr Andrea Genest (Muzeum Miejsca Pamięci Ravensbrück) oraz Juliane Grossmann (Centrum Dokumentacji Nazistowskich Robót Przymusowych) jako przedstawiciele różnych Miejsc Pamięci wymienili się spostrzeżeniami wypracowanymi po konferencji. Uczestnicy zgodnie przyznali, iż treści prezentowane online winny stanowić rozszerzenie namacalnych miejsc pamięci oraz niezależną aktywność. Materiały cyfrowe służą nie tylko docieraniu do nowych grup docelowych, lecz także odpowiadają na zmieniające się oczekiwania i promują podejście oparte na zaangażowaniu. Pandemia Covid-19 przyniosła przyspieszyła wiele procesów cyfryzacji. Nadal jednak pozostaje konieczność działania w zakresie dostępnych zasobów oraz rozwiązań technicznych. Wciąż istotna jest również kwestia trudniejszego dostępu do źródeł dla mniejszych Miejsc Pamięci. Uczestnicy rozmawiali także na takie tematy, jak działania ulepszające oparte na networkingu, zwiększenie wysiłków w kontekście działań na publicznie dostępnych danych, a także zarządzanie zmianą. Konferencję zakończono podsumowaniem stale rosnącej roli działalności Miejsc Pamięci w przestrzeni cyfrowej.