prezentacji i publikacji akademickich oraz do zachęcania szerszego grona odbiorców do zaangażowania się zarówno w badania statystyczne, jak i osobiste historie. Planowaliśmy uwzględnić obserwacje poczynione w oparciu o obydwa podejścia w publikacjach akademickich oraz w produktach adresowanych do większej liczby użytkowników, takich jak na przykład powszechnie dostępna strona internetowa lub publikacja upamiętniająca tamte wydarzenia. Choć z początku odwzorowywanie danych na mapach jawiło nam się przede wszystkim jako rozwiązanie umożliwiające łatwy dostęp do nich, zebrane informacje o migracji rodzin oraz czasie, w którym aresztowano ich członków przyniosły również nowe pytania badawcze, sprawiając tym samym, iż tworzenie map stało się trzecim ważnym krokiem badawczym projektu Left Behind. Wizualizacja danych odnoszących się zarówno do całej populacji rodzin robotników OT, jak i do konkretnych mężczyzn zesłanych na północ Francji oraz ich rodzin utworzyły dodatkową wartość/warstwę analizy, ponieważ analizując mapy postawiliśmy nowe pytania badawcze, np.: Czy krewni robotników OT mieszkali w tych samych rejonach, co inni antwerpscy Żydzi, czy może występują w tym zakresie różnice geograficzne? Oraz czy krewni zostali deportowani wcześniej, czy później niż pozostałe osoby?
Jednak jako że Kazerne Dossin to mały instytut, nasze doświadczenie w zakresie odwzorowywania danych na mapach było bardzo ograniczone, w szczególności jeśli chodzi o wizualizację historii za pośrednictwem map. Wolfgang Schellenbacher (DÖW) udzielił nam ogromnego wsparcia w zakresie możliwych scenariuszy oraz tworzenia map na potrzeb projektu. Kazerne Dossin opracowało przegląd miejsc zamieszkania rodzin, a Schellenbacher nadał im formę współrzędnych geograficznych. Metodą prób i błędów nauczyliśmy się, jak „czyścić” adresy zawarte w zbiorach danych. Kilka ulic występujących w rejestrach z 1940 roku już nie istnieje i należało mniej więcej określić, gdzie przebiegały one w przeszłości, a w niektórych przypadkach mogła zmienić się numeracja domów, przez co dla pojedynczych danych z historycznego zbioru otrzymywano mniej dokładne wskazania. Przy pomocy QGIS, wieloplatformowego, wolnego i otwartego oprogramowania geoinformacyjnego, opracowaliśmy trzy mapy cieplne wizualizujące rozkład miejsc zamieszkania rodzin robotników OT w Antwerpii oraz ich koncentrację, głównie w ramach dzielnicy żydowskiej w tym mieście. Wszystkie trzy mapy przedstawiały miasto, jednak było one ukazane z różnych wysokości, pokazując mniej lub więcej szczegółów w zależności od obszaru, jaki obejmowały.
Oprócz rozproszenia rodzin w danym momencie, naszym celem było także pokazanie odbiorcom – zarówno przedstawicielom środowiska akademickiego, jak i niezwiązanej z nim społeczności – jaki wpływ na rodziny robotników OT wywarły konkretne wydarzenia. Wiele z nich padło ofiarą trzech dużych nalotów na Antwerpię latem i jesienią 1942 roku. Naniesienie na mapę Antwerpii osi czasu umożliwiło połączenie komponentów geograficznych, przestrzennych i czasowych dotyczących na przykład tego, kto został aresztowany podczas pierwszego dużego nalotu na miasto, kto podczas drugiego, kogo wezwano na roboty przymusowe itp. Rozważaliśmy zakup licencji na wiele różnych pakietów oprogramowania, każda z nich była jednak dość droga, wymagała doświadczenia w zakresie GIS lub nawet programowania, bądź nie dawała nam możliwości połączenia danych czasowych i przestrzennych. Wykorzystaliśmy oprogramowanie Neatline do stworzenia bardziej szczegółowych i interaktywnych map Antwerpii w oparciu o już pozyskane współrzędne geograficzne. W mapach tych uwzględniono również komponent czasowy umożliwiający użytkownikom przełączanie się pomiędzy poszczególnymi punktami na osi czasu.
Zobacz pełnoekranową wizualizację „Rodziny robotników OT i naloty na Antwerpię”
Przedstawienie na mapach miejsc zamieszkania rodzin OT oraz nalotów na Antwerpię było możliwe dzięki programowi Neatline (plugin Omeka ).
By w pełni zaprezentować dane pozyskane w drodze badań szerszemu gronu odbiorców oraz dla dalszego prowadzenia analiz geograficzno-przestrzennych z wykorzystaniem map, chcielibyśmy w przyszłości uwzględnić na mapach informacje dotyczące członków rodzin, tj. by po kliknięciu na dany adres pojawiały się ich imiona i nazwiska oraz daty urodzenia (oczywiście z zachowaniem przepisów RODO w odniesieniu do Ocalonych). Neatline nie umożliwia ładowania zarówno adresu, jak i danych osoby w ramach jednej czynności: jest możliwość załadowania danych adresowych, jednak następnie należy pozostałe informacje wprowadzić ręcznie. Przejście tych wszystkich kroków w odniesieniu do 1501 osób byłoby zbyt czasochłonne. Kazerne Dossin zawarło więc współpracę z Antwerpią w zakresie wykorzystania licencjonowanego oprogramowania ArcGIS. Dzięki temu zyskamy możliwość połączenia danych czasowych, przestrzennych oraz osobowych w podglądzie mapy, jak również będziemy mogli tworzyć mapy przedstawiające migracje niektórych rodzin. Instytutom planującym przeprowadzać analizy dużych zbiorów danych oraz ich prezentacje rekomenduje się jednak w szczególności Neatline.
WNIOSEK
Projekt ten zainaugurowała Gaby Morris poszukująca informacji o losie swojej rodziny deportowanej z Belgii podczas Holokaustu. Podjęte starania zaprowadziły ją do Kazerne Dossin, ponieważ członków rodziny Pani Morris deportowano do Auschwitz-Birkenau z SS-Sammellager Mecheln w 1942 roku. Badania historyczne przeprowadzone w dalszej kolejności na poziomie mikro doprowadziły do obozów pracy przymusowej w północnej Francji zarządzanych przez Organisation Todt, do których zesłany został dziadek Pani Morris wraz z 2250 mężczyznami pochodzenia żydowskiego z Belgii, w tym 1624 innymi mieszkańcami Antwerpii. Brakowało dostępu do jakichkolwiek rodzinnych dokumentów bezpośrednio świadczących o tej historii, ale udało się jasno ustalić, iż babcia Pani Morris została w Antwerpii ze swoimi najmłodszymi dziećmi i znalazła się w niezwykle trudnym położeniu. Setki innych antwerpskich rodzin żydowskich podzieliły jej losy, a informacje o tym, co się z nimi stało były szczątkowe. Zespół badawczy Kazerne Dossin dąży do zwiększania ilości informacji dostępnych w odniesieniu do tego mało zbadanego aspektu historii Holokaustu w Belgii i stawia sobie za cel połączenie analizy na poziomie mikro, makro oraz studiów przestrzennych, włączając w swoje działania osobiste historie osób żyjących w tamtych czasach, analizę dużych zbiorów danych oraz komponentów czasowych i przestrzennych w oparciu o interaktywne mapy w ramach jednego projektu badawczego Left Behind. Projekt opracowuje wizualizacje adresowane zarówno do społeczności akademickiej, jak i szerokiego grona odbiorców. Zespół zaangażowany w prace zakłada, iż mapowanie danych czasowych i przestrzennych przyniesienie pogłębioną analizę akademicką. Pierwsze wyniki badań pokazują, iż roboty przymusowe w ramach OT, na które zostali zesłani żydowscy mężczyźni z Antwerpii oraz to, w jaki sposób fakt ten wpłynął na życie ich oraz ich rodzin mogą stanowić istotny czynnik na drodze do wyjaśnienia, dlaczego liczba deportowanych z Antwerpii przewyższa tę liczbę dla innych belgijskich miast oraz średnią krajową.