POMNIK Z NAZWISKAMI
OFIAR HOLOKAUSTU
W AMSTERDAMIE
– To czarna karta w historii naszego kraju – powiedział premier Mark Rutte. – Jesteśmy zmuszeni zadać sobie pytanie, czy można było zrobić więcej, by temu zapobiec. Musimy mieć świadomość, że nawet w dzisiejszych czasach antysemityzm to nie kwestia przeszłości.
– Pomnik ten i zawarte na nim nazwiska 102 163 razy wołają: „Nie, nigdy o Was nie zapomnimy. Nie, nie zaakceptujemy tego, że Wasze nazwiska zostały wymazane. Nie, ostatnie słowo nie należy do zła” – powiedział premier. – Każda z tych osób miała swoją odrębną historię i dziś przywracamy im imiona i nazwiska.
Pomnik zaprojektowany przez polsko-amerykańskiego architekta Daniëla Libeskinda znajduje się na ulicy Weesperstraat w Amsterdamie.
Memoriał o powierzchni 1550 metrów kwadratowych tworzą cztery bryły układające się w hebrajskie słowo לזכר oznaczające „Ku Pamięci”. Bryły ułożone zostały w linii prostej wzdłuż osi północ-południe głównej arterii komunikacyjnej Weesperstraat, na wschód od pawilonu Hoftuin.
Oczom zwiedzających pomnik ukazuje się labirynt przejść utworzonych przez ceglane dwumetrowe ściany, na których zapisany jest przekaz Pamięci. Każda z czterech brył z pojedynczo ułożonych cegieł została zwieńczona lustrami wspartymi na konstrukcji ze stali nierdzewnej. W ten sposób uwidoczniona została ogromna liczba ofiar, a 1000 cegieł pozostawiono bez nazwisk dla upamiętnienia tych nieznanych.
Uroczyste odsłonięcie pomnika miało miejsce rok po tym, jak Jacqueline van Maarsen, przyjaciółka Anne Frank, położyła kamień węgielny pod budowę pomnika upamiętniający z imienia i nazwiska Dinę Frankenhuis zamordowaną w obozie zagłady w Sobiborze.
Cegła jest wykorzystywana jako materiał budowlany w całej Holandii oraz Europie zachodniej. W połączeniu z odbijającymi światło geometrycznymi kształtami stalowych liter, cegła tworzy most między przeszłością a teraźniejszością holenderskiej stolicy. Wąska przestrzeń w miejscu zetknięcia ceglanej ściany z metalową strukturą daje wrażenie unoszenia się liter, co symbolizuje przerwę w biegu historii i kultury narodu holenderskiego.
Weesperstraat znajduje się we wschodniej części centrum Amsterdamu, bardzo blisko Jonas Daniël Meijerplein, na skraju dzielnic Plantage i Weesper. Historia tego miejsca jest ściśle związana z dziejami amsterdamskich Żydów. Niedaleko stąd znajdują się pomniki oraz znane budynki, z których każdy na swój sposób odnosi się do konkretnych aspektów historii holenderskich Żydów. Przed drugą wojną światową praktycznie wszyscy mieszkańcy Weesperstraat byli pochodzenia żydowskiego.
Na starych fotografiach widzimy energetyczną, chaotyczną i tętniącą życiem ulicę pełną domów i sklepów. Tak wyglądało serce dawnej dzielnicy żydowskiej. Po wyzwoleniu w 1945 roku ta niegdyś ruchliwa ulica handlowa stała się opuszczona i zaniedbana. Rada miasta opracowała plany jej rewitalizacji. Wyburzono domy, wzniesiono nowe budynki i pobudowano ruchliwą arterię komunikacyjną. Zielony pas pomiędzy Nieuwe Herengracht a Nieuwe Keizersgracht pozostawiono jednak otwarty. Na tym właśnie terenie, w dawnym centrum energetycznej, chaotycznej i tętniącej życiem dzielnicy żydowskiej, rada miasta Amsterdam wzniosła Narodowy Pomnik z Nazwiskami Ofiar Holokaustu.
Paweł Sawicki
Ponad 75 lat po zakończeniu drugiej wojny światowej w Holandii odsłonięto wreszcie pomnik ku czci ponad 102 000 ofiar Holokaustu z tego kraju. 19 września Jego Królewska Mość Król Wilhelm-Aleksander, wraz z Jacques’iem Grishaverem, Przewodniczącym Holenderskiego Komitetu Auschwitz, odsłonił w Amsterdamie nowy pomnik upamiętniający Holocaust, zawierający listę nazwisk 102 163 ofiar.