Memoria [PL] Nr 47 (08/2021) | Page 39

Podczas swojego przemówienia dr Piotr M.A. Cywiński, dyrektor Muzeum Auschwitz zwracał uwagę, że choć od tamtych czasów minęły trzy pokolenia, to nadal dzieje się wiele złego. Dlatego zwracał uwagę na rolę i znaczenie edukacji. – Wierzymy bardzo w edukację. To jest nasze ludzkie doświadczenie. Dziecko uczy się na swoich błędach i upadkach i w ten sposób wzrasta do dojrzałości. I chcemy myśleć, że dzięki jego pracy my też pomału dojrzewamy. Wiemy dobrze, że sama edukacja nie wystarcza, ale wiemy, że jest ona zupełną podwaliną, fundamentem tego co może nam pomóc w dojrzewaniu – zaznaczył dyrektor Miejsca Pamięci.

Wręczając Romaniemu Rose najwyższą edukacyjną nagrodę Muzeum podkreślał: – Nikt w Europie nie zrobił więcej dla edukacji o zagładzie Romów i Sinti niż obecny wśród nas Romani Rose. […] Nie będzie lepszego miejsca niż to miejsce, nie będzie lepszej daty niż ta dzisiejsza data, żeby w imieniu wszystkich złożyć wielkie wyrazy podziękowania dla Pana Romani Rose, oddając jemu w ręce nasze Światło Pamięci.

Do tej pory „Światłem Pamięci” zostali uhonorowani: Profesor Władysław Bartoszewski, Krystyna Oleksy, Avner Shalev, Serge Klarsfeld, Sara J. Bloomfield oraz Luis Ferreiro.

List skierowany przez Premiera RP Mateusza Morawieckiego do uczestników obchodów przeczytał Włodzimierz Bernacki, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki.

– Oddajemy hołd wszystkim romskim ofiarom II wojny światowej. Czynimy to w przekonaniu, że naszą powinnością wobec świata jest zapisywanie tych dramatycznych wydarzeń w zbiorowej pamięci i przekazywanie jej kolejnym pokoleniom. Zagłada Romów stanowi tragiczny, często przemilczany, rozdział tego dziedzictwa. Wszyscy mamy obowiązek podtrzymywania pamięci

o romskich ofiarach II wojny światowej

i dbałości o to, aby w pełni powróciła ona na karty historii; by wiedza o zagładzie Romów stała się powszechna. Lekcja o romskim rozdziale nazistowskiego ludobójstwa nie może zostać zapomniana – napisał Premier Morawiecki.

– W 77. Rocznicę likwidacji obozu romskiego, tutaj, na największym cmentarzu Sinti i Romów zwanym „Romską Golgotą”, raz jeszcze podejmujemy zobowiązanie, że uczynimy wszystko, by czasy pogardy już nigdy nie powróciły. Z całą mocą będziemy strzec tego, co dla nas najcenniejsze – pokoju i postawy szacunku wobec drugiego człowieka. Dzisiaj, pochylając głowy nad prochami zamordowanych, wspólnie wypowiadamy słowa: „Pamiętamy i będziemy pamiętać” – czytamy

w liście Premiera.

Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce, Roman Kwiatkowski podkreślał indywidualną tragedię ofiar kryjącą się za wielkimi liczbami. – Pół miliona ofiar to nie jest martwy zapis, statystyka najokrutniejszej ze światowych wojen. To pół miliona przerwanych marzeń i planów, pół miliona ludzkich historii, w których żadna nie została opowiedziana do końca. Dziś staramy się, by przynajmniej przetrwały w naszej pamięci – mówił.

– Lata zagłady nauczyły nas jednak, że nie może istnieć moralność, która przyznaje prawa tylko wybranym, która ogranicza je z powodu rasy, języka, narodowości, wyznania czy orientacji. Dlatego z całą mocą, co roku podkreślamy jako obywatele swoich krajów, jako obywatele zjednoczonej Europy: Romowie muszą cieszyć się pozycją równie innym wobec prawa. To nie jest przywilej, to jest podstawowe prawo każdego człowieka – apelował Roman Kwiatkowski.

Naziści uznali Romów za „element wrogi”, „dziedzicznie” uwarunkowany skłonnością do popełniania przestępstw i zachowań aspołecznych. Od 1933 r. stali się, obok Żydów, celem prześladowań o podłożu rasistowskim: najpierw poprzez rejestrację, pozbawienie prawa do wykonywania niektórych zawodów, zakaz zawierania małżeństw mieszanych, potem kierowanie do robót przymusowych, aż wreszcie osadzanie w obozach koncentracyjnych.

Po wybuchu drugiej wojny światowej podjęto decyzję o przesiedleniu niemieckich Romów do okupowanej Polski. Niemieckie władze policyjne zaczęły dokonywać aresztowań i egzekucji Romów na terenach okupowanych, w tym także na tyłach frontu wschodniego, gdzie wraz z Żydami byli masowo mordowani przez tzw. Einsatzkommanda.

Z rozkazu Heinricha Himmlera o kierowaniu ich do Auschwitz, od 1943 r. byli do niego deportowani Sinti i Romowie głównie z Niemiec, Austrii, Czech i Polski. W sumie Niemcy deportowali do Auschwitz około 23 tysięcy Romów, z czego dwa tysiące zostało zamordowanych bez wciągania do ewidencji obozowej. 21 tysięcy osób zostało zarejestrowanych w obozie, spośród nich zginęło około 19 tysięcy – zmarli z głodu i chorób oraz zostali zamordowani w komorze gazowej w chwili likwidacji „obozu cygańskiego”.

W bloku 13, na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, dostępna jest wystawa upamiętniająca zagładę Romów i Sinti, która ukazuje szczególny wymiar nazistowskiego ludobójstwa popełnionego na Romach w okupowanej przez nazistów w Europie. W byłym obozie Birkenau, na odcinku BIIe, znajduje się pomnik upamiętniający ofiary narodowości romskiej.

Specjalna lekcja internetowa poświęcona historii deportacji i zagładzi Romów i Sinti w obozie Auschwitz.