Memoria [PL] Nr 46 (07/2021) | Page 4

„NA DRODZE DO AUSCHWITZ ZAWSZE SĄ WYKLUCZENIA”. MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA EDUKACYJNA O WYKLUCZENIACH WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

– Doświadczenie Auschwitz i Szoa wpłynęło bardzo mocno na ludzi, którzy przetrwali. Wielu

z nich już pod koniec wojny apelowało, by ich przeżycia stały się przestrogą dla przyszłych pokoleń. Ocalały z Auschwitz Primo Levi jedną ze swoich książek dotyczącą Zagłady zatytułował „Czy to jest człowiek?”. Jego słowa są niezwykle aktualne we współczesnym świecie i dlatego znalazły się w tytule konferencji – powiedział dyrektor MCEAH Andrzej Kacorzyk.

Otwierając konferencję z jednego z historycznych murowanych baraków więźniarskich Andrzej Kacorzyk powiedział: – Budynek ten nosi ślady walki o przetrwanie, o ocalenie, o życie, o pamięć. Ten barak jest niemym świadkiem historii obozu: rozbiórki domów polskich mieszkańców wsi Brzezinka, wykorzystania materiału budowlanego do pośpiesznego i wznoszonego siłą wątłych ciał więźniów obozu w Birkenau. Przed kilku laty prowadzone były tu pionierskie prace konserwatorskie. Niezwykle ważne było dokładne, historyczne rozpoznanie obiektu.

W trakcie prac konserwatorskich znaleziono bardzo wiele osobistych obiektów należących do ofiar. Każdy z nich opowiada o codziennej walce

o życie więźniów.

– To był inny świat, ale on powstał w naszym świecie. Auschwitz i Holokaust nie spadają

z nieba, gdzieś się rodzą i skądś wychodzą. Na drodze do Auschwitz, na drodze do zbrodni, zawsze są wykluczenia. Dwa lata temu, na konferencji edukacyjnej pytaliśmy się: "Auschwitz, nigdy więcej – czy na pewno?". W tym roku proponujemy w pewnym sensie rozwinięcie tego tematu i pytamy o wykluczenia

i dlaczego wątpimy, że ten obok nas to równy nam w prawach i obowiązkach człowiek – podkreślił Andrzej Kacorzyk.

Dyrektor Muzeum dr Piotr M. A. Cywiński mówił, iż praca instytucji pamięci jest pracą trudną, gdyż nasza cywilizacja dryfuje w dość niepokojących kierunkach: – Jeżeli nasza praca ma uświadamiać

i mobilizować ludzi do dbałości o przyszłość, to wszystkich nas musi niepokoić nasilanie się antysemityzmu i rasizmu, wzrost ekstremistycznych ideologii nienawiści w różnych częściach świata. Musi też niepokoić nasza niezdolność do reagowania na najpoważniejsze kryzysy ludobójcze. Nie powodują one reakcji – co było widać chociażby w przypadku tragedii Rohingya czy Ujgurów, w naszym braku empatii wobec uciekinierów.

– Trudno nie mieć wrażenia, że pandemia pogłębiła nasz emocjonalny separatyzm. Obserwujemy rozwój języka emocji, populizmu, demagogii, które powodują bardzo wyraźne spłycenie debaty publicznej we wszystkich częściach naszego świata. Do czego dochodzi wpływ sieci społecznościowych, które zamykają dyskusję w bardzo małej, wybranej przez nas samych grupie – dodał.

– Praca Miejsc Pamięci musi uwzględniać ową ewolucję, dlatego w tym roku zajmujemy się refleksją nad bardzo wczesnymi etapami ludobójstw. Likwidacja fizyczna ludzi jest poprzedzona na ogół odczłowieczeniem wroga. Jest to możliwe właśnie poprzez wykluczenie. Wykluczenia tworzące język podziału przy użyciu aparatu propagandy i agresji słownej, dają się zaobserwować we wszystkich największych dramatach tego świata. Wszędzie zastanawia wyjątkowa skuteczność propagandy. W zaledwie kilka lata można z ludzi, którzy żyją obok nas, stworzyć grupę wykluczoną. Nad tym chcemy się zastanawiać. Wykluczenia dotykają różne mniejszości - wśród nich są mniejszości tożsamościowe. Jeżeli negowane jest czyjeś prawo do tożsamości, to ta osoba odczuwa to całym sobą. Przyczyny mogą być różne, ale atak na tożsamość jest tak naprawdę atakiem na człowieka – podkreślił Piotr Cywiński.

Konferencję otworzył wykład prof. Gregory’ego Stantona, przewodniczącego Genocide Watch, który mówił o uniwersalnych cechach natury ludzkiej, które mogą prowadzić do wykluczeń i ostatecznie nawet ludobójstwa, a także o kolejnych krokach procesu prowadzącego do ludobójstwa.

– Człowiek to zwierzę, które używa symboli i klasyfikacji. Dokonujemy klasyfikacji, kiedy próbujemy opisać jakieś zjawisko. To cecha wrodzona naszego umysłu, lecz problemem jest to, że zapominamy, iż nie jest to obiektywny opis rzeczywistości, która nas otacza, ale to abstrakcja stworzona przez nas. Do tej abstrakcji przykładamy często zbyt wielką wagę i wykorzystujemy ją przeciwko innym. Wykluczanie osób z pewnych kategorii mogą prowadzić do postrzegania ich jako obcych, czy jako wrogów – powiedział.

– Ludobójstwo niestety nie jest wyjątkiem, ale regułą w historii człowieka. Jeżeli mamy zwalcza ludobójstwa, to musimy zastanowić się, jak możemy wpływać na ludzką naturę. Jest tylko jedna rasa, ludzka rasa – podkreślił prof. Stanton.

W pierwszym panelu poświęconym wykluczeniom ze względu na wyznanie religijne wzięli udział aktywiści zajmujący się na co dzień problem islamofobi, antysemityzmu i antychrystianizmu, którzy zastanawiali się nad przyczyną tak gwałtownej radykalizacji postaw i brutalnych prześladowań dotykających przedstawicieli największych religii na świecie. Byli to Logan Carmichael, Dyrektor ds. Rzecznictwa, China Aid, dr Farid Hafez, Starszy Specjalista ds. Badań Naukowych na Uniwersytecie w Salzburgu oraz dr Leon Saltiel ze Światowego Kongresu Żydów, Przedstawiciel ONZ i UNESCO oraz Koordynator ds. Przeciwdziałania Antysemityzmowi.

Celem drugiego panelu było pokazanie prawdziwego znaczenia wykluczeń dotykających kobiety i dzieci podczas konfliktów zbrojnych oraz omówienie ich konsekwencji dla osób wykluczonych. W dyskusji wzięli udział Brita Fernandez Schmidt, była Dyrektor Zarządzająca, Women for Women International Léa-Rose Stoian, Zastępczyni Dyrektora, We are NOT Weapons of War oraz Marek Krupiński, Dyrektor Generalny, UNICEF Polska.

Drugiego dnia konferencji Tuisina Ymania Brown, Współsekretarz Generalna, ILGA World, Jovan Ulićević, Członek Zarządu, Transgender Europe oraz Vyacheslav Melnyk, Dyrektor Wykonawczy Kampanii przeciw Homofobii mówili o wykluczeniach ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. Goście dyskutowali o tym, dlaczego osoby LGBT+ budzą tak dużą nietolerancję, skąd bierze się przyzwolenie na przemoc i dlaczego zdarza się, że organy porządku publicznego pozostają bierne w obliczu prześladowań.

Konferencję zakończyło poruszające spotkanie z ofiarami i świadkami wykluczeń, którzy próbowali wskazać, co jest wspólne, a co różne w ich doświadczeniach oraz jaki wpływ doświadczenie wykluczenia miało na ich życie. W dyskusji wzięli udział Almasa Salihović, Ocalała z konfliktu w Bośni, Maung Zarni, aktywista na rzecz przeciwdziałania prześladowaniu Rohingya w Birmie, Linda Greta Zsiga, romska aktywistka doświadczająca wykluczeń w Rumunii oraz dr Lutz van Dijk, historyk i pisarz, przedstawiciel społeczności LGBT+.

W czasie konferencji, podczas sesji z otwartego naboru, o swoich projektach opowiadali przedstawiciele lokalnych organizacji, którzy w ramach swoich działań szerzą świadomość na temat wykluczeń we współczesnym świecie i niosą realną pomoc oraz wsparcie tym, którzy stali się ich ofiarami. Swoje prezentacje przedstawili także laureaci międzynarodowego konkursu "Moja pamięć, moja odpowiedzialność. W moim miejscu" zorganizowanego przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau oraz Instytut Auschwitz-Birkenau.

Podsumowanie konferencji zostanie opublikowane w specjalnym wydaniu magazynu Memoria.

Wykluczenia były tematem międzynarodowej konferencji edukacyjnej organizowanej przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście w Muzeum Auschwitz zatytułowanej „Czy to jest człowiek?” Wykluczenia we współczesnym świecie".

Paweł Sawicki