SIDUR PRZECHODNIÓW W GORLICACH
Nazywany „Sidurem Przechodniów” nowy pomnik znajduje się przed wejściem na cmentarz żydowski i stanowi centralny stały element szerzej zakrojonego projektu wdrażanego w Gorlicach ku pamięci dziedzictwa i historii Żydów, na który składa się także kino plenerowe, wydarzenia online oraz uliczne dzieła sztuki, w tym murale pojawiające się pod wpływem deszczu.
W projekt zatytułowany „Przeszłość/Przyszłość – Żydowska Historia Ocalona” i opiewający na 360 000 złotych zaangażowały się władze miasta we współpracy z nowojorskim United Gorlice Society. Otrzymał on dotację polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w wysokości 105 000 złotych.
Nowy pomnik nie ma dachu, a jego górne belki tworzą Gwiazdę Dawida, która widziana z góry daje imponujący efekt wizualny.
Na ścianach pomnika znajdują się macewy odnalezione w podłodze dawnego chasydzkiego bet midraszu. Były one przez lata przechowywane na cmentarzu żydowskim.
Wiele pomników Holokaustu wykorzystuje
w swojej strukturze ocalone macewy i ich fragment. Jednak pomnik w Gorlicah zawiera jeszcze nietypowe rozwiązanie, ponieważ wiele
z wykorzystanych macew ma tłumaczenia na język polski hebrajskich epitafiów. W ten sposób zwiedzający wchodzą w interakcję
z konstrukcją i uzyskują nową wiedzę na temat społeczności żydowskiej, która przed Zagładą stanowiła niemal połowę populacji miasta.
Od końca XIX wieku bet midrasz był dewastowany przez nazistów, a następnie po drugiej wojnie światowej został przejęty przez władze lokalne i przekształcony w remizę strażacką; później opuszczony budynek popadł
w ruinę.
Władze miasta podają, że macewy oraz ich fragment zostały odkryte w trakcie prac ziemnych prowadzonych w 2015 roku przed zburzeniem budynku; według Wirtualnego Sztetla niektóre z nich odkryto już w roku 2011. Macewy przechowywano na cmentarzu żydowskim.
Sam cmentarz pochodzi z około 1800 roku
i jest wpisany na listę zabytków. Został zdewastowany podczas drugiej wojny światowej, kiedy to usunięte macewy wykorzystano jako płyty chodnikowe oraz materiał budowlany. Na cmentarzu, którego teren jest obecnie ogrodzony i utrzymywany
w porządku, przetrwało około 500 macew. W latach 2015-2016 wzniesiono na nim nowy ohel rabinów z dynastii Halberstam. Budynek Wielkiej Synagogi z końca XIX wieku, w czasie II wojny został zdewastowany. Następnie wykorzystywany był jako magazyn, a od późnych lat sześćdziesiątych mieściła się w nim piekarnia. Na zewnętrznej ścianie synagogi widnieje tablica pamiątkowa.
Wyróżniający się z otoczenia nowy pomnik ofiar Holokaustu został wzniesiony w Gorlicach
w Polsce. Jest to rodzaj pawilonu w kształcie Gwiazdy Dawida, w ramach którego umieszczono liczne macewy oraz ich fragmenty odkryte na terenie dawnego chasydzkiego bet midraszu miejskiego, zrównanego z ziemią w 2016 roku. Pomnik zawiera także tłumaczenia epitafiów.
Jewish Heritage Europe
Wszystkie zdjęcia dzięki uprzejmości Urzędu Miejskiego w Gorlicach