Memoria [PL] Nr 42 (03/2021) | Page 7

wysiedleń od 22 lutego do 2 kwietnia 34 073 osoby. Autorom trudno jest rozstrzygnąć, która ze wskazanych wyżej interpretacji może być uznana za właściwą. Niestety nie zachowały się żadne relacje i dokumenty mogące potwierdzić zaproponowaną chronologię ukazanych wydarzeń.

Tak jak nieodkryta jest historia powstania obiektu, również zastanawiające jest to, jak delikatne dzieło przetrwało wojnę. Brak jest w tej materii żadnych informacji – możliwe, że jak część spośród eksponatów gettowego muzeum ocalała na terenie zlikwidowanej „dzielnicy zamkniętej”. Po zakończeniu wojny obiekt trafił do zbiorów działającej wówczas w Łodzi Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej – do Działu VI – Muzeum. Następnie, w 1947 r. do Warszawy i przekształconego z Komisji – Żydowskiego Instytutu Historycznego. Jedyny wizerunek makiety z tego okresu pochodzi z publikacji Rok pracy Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej wydanej w 1946 r. W tym czasie musiało nastąpić również jej uszkodzenie. Brak bowiem dwóch niewielkich budynków, znajdujących się w prawym skraju modelu.

Ten niezwykle interesujący obiekt dopiero w 2020 r. został po raz pierwszy zaprezentowany w Łodzi, w miejscu swojego powstania. Dzięki współpracy trzech instytucji: Żydowskiego Instytut Historycznego w Warszawie im. E. Ringelbluma w Warszawie, Centrum Badań Żydowskich Uniwersytetu Łódzkiego oraz Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, jest on obecnie czasowo udostępniona w ostatniej z wymienionych instytucji – w Oddziale Stacja Radegast. To ważne wydarzenie zostało jednak ograniczone wybuchem pandemii koronawirusa. Czasowe zamknięcie muzeum, a następnie ograniczenia w jego dostępności wpłynęły na liczbę zwiedzających, którzy mieliby szansę zobaczyć ten unikatowy obiekt. Tym bardziej cieszy, że jego ekspozycja zostanie przedłużona do lutego 2022 r.

Wszystkie współczesne fotografie dioramy pochodzą z kolekcji Żydowskiego Instytut Historycznego im. E. Ringelbluma w Warszawie, fot. Grzegorz Kwolek ŻIH.