Powstanie Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow
– Idea upamiętnienia terenu dawnego KL Plaszow jest naszym zobowiązaniem zarówno wobec ofiar i tych mieszkańców Krakowa, którzy pamiętają jeszcze wojenne czasy, jak też współczesnych krakowian i społeczności międzynarodowych. Poprzez utworzenie muzeum chcemy rozpocząć nowy rozdział wspólnej pracy nad zachowaniem pamięci
o tym niezwykle ważnym dla naszej historii miejscu śmierci i cierpienia – uważa Jacek Majchrowski, prezydent Krakowa.
Przestrzeń pamięci
Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow powstanie na gruntach należących do Gminy Miejskiej Kraków, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie oraz Skarbu Państwa. Obejmie obszar około 40 hektarów, który od 2002 r. jest wpisany do rejestru zabytków prowadzonego przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków,
a także przyległy teren o powierzchni około
3 hektarów.
Teren po byłym niemieckim nazistowskim obozie pracy i koncentracyjnym Plaszow jest miejscem pamięci narodowej. Podkreślają to dwa chroniące go akty prawne: wspomniany już wpis do rejestru zbytków oraz ustawa o grobach i cmentarzach wojennych z 1936 r., która teren KL Plaszow uznaje za cmentarz wojenny. Na terenie obozu znajdują się pozostałości trzech miejsc masowych egzekucji. Wydobyte z nich ciała ofiar zostały spalone i rozsypane po całym obszarze, tym samym teren poobozowy formalnie jest cmentarzyskiem.
W związku z tym, że obecny „parkowo-rekreacyjny” sposób traktowania tej przestrzeni nie spełnia wymogów należnych miejscom pamięci, konieczne stało się powołanie instytucji zapewniającej odpowiednią opiekę
i dysponującej zapleczem muzealnym. Pozwoli to konsekwentnie i w sposób planowy zarządzać miejscem, troszczyć się o pamięć,
a także uczyć o historii obozu (działalność edukacyjna ma szczególnie uwzględniać problematykę zbrodni ludobójstwa).
Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow ma opierać się trzech filarach, dwa pierwsze to: teren – autentyczny świadek cierpienia
i śmierci ofiar oraz ekspozycja muzealna – prezentowana w Szarym Domu i Memoriale, trzeci filar: edukacja i dialog – realizowany będzie w Centrum Edukacyjnym.
Projekt upamiętnienia zakłada pozostawienie terenu dawnego obozu w możliwie niezmienionym i autentycznym stanie, umieszczenie tablic informacyjnych i oznaczeń ważnych miejsc, takich jak na przykład miejsce palenia ciał czy plac apelowy. Natomiast obok – przy ul. Kamieńskiego powstanie nowy budynek muzealny tzw. Memoriał z wystawą stałą poświęconą historii KL Plaszow, a także parking dla autobusów i park. Wyremontowany zostanie też Szary Dom (budynek należący przed wojną do Towarzystwa Pogrzebowego Chewra Kadisza, który w czasie okupacji został zamieniony na siedzibę SS i włączony do terenu obozu). Projekt nie przewiduje odtwarzania infrastruktury obozowej, jak również wznoszenia innych obiektów budowlanych
w obszarze poobozowym.
Muzeum będzie samorządową instytucją kultury miasta współprowadzoną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – zgodnie z listem intencyjnym podpisanym w czerwcu przez prezydenta Krakowa i ministra. List zakładał współdziałanie miasta i ministerstwa na rzecz utworzenia miejsca pamięci zarówno w zakresie finansowym, jak i merytorycznym, a także powołanie nowej instytucji.