Memoria [PL] Nr 29 (02/2020) | Page 19

Prace te nie ukazują jednak tego konkretnego aresztowania, ale historię wszystkich zatrzymań, jakich doświadczyli Romowie, co Ceija ukazuje na przykład w pracach Odnalezieni czy „Gdzie są nasi Romowie?” Laaerberg, 1938.

Niezwykła siła witalna artystki: jej cięty humor, szczególnie w karykaturze Adolfa Hitlera (Już po tobie. Heil – Nadchodzimy) oraz niektóre wyrazy nadziei, która trwa i będzie trwać niezależnie od okoliczności, tak jak dumne zielone drzewa po prawej stronie w pracy Wiedeń-Auschwitz. Towarzyszy ona milczącemu konwojowi (czy należy dopatrywać się podobieństwa do wozów z poprzednich obrazów?) zmierzającemu ku dziecięcemu, lecz apokaliptycznemu pejzażowi, na którym swastyki i maszyny łączą się w jeden nieprzejednany mechanizm.

W OBOZACH

Członkowie rodziny Stojka zostali deportowani do Auschwitz, gdzie 31 marca 1943 przeszli proces rejestracji i zostali osadzeni w sekcji BIIe, znanej jako „cygański obóz rodzinny”. Oczami zaledwie dziewięcioletniej dziewczynki oglądamy ukazane na pierwszym planie esesmańskie buty monstrualnych rozmiarów. Ceija komponuje swoje obrazy tak, by pokazywać jedynie wycinki tortur, przez jakie przeszła, nie dając im prawa do istnienia jako całość. W wielu pracach artystka przyjmuje niespotykaną perspektywę: postaci przedstawiane są z poziomu ziemi, jak gdyby oglądane przez osobę zmarłą, albo wręcz z lotu ptaka, oczami dusz unoszących się nad obozami, bądź właśnie wolnych jak ptaki.