Memoria [PL] Nr 26 (11/2019) | Page 30

ZAPOMNIANE OFIARY: LUDOBÓJSTWO

ROMÓW I SINTI

Lara Sebire-Hawkins, the Wiener Library

Ludobójstwo na europejskich społecznościach Romów i Sinti przeprowadzone przez nazistów oraz ich popleczników w trakcie drugiej wojny światowej, tj. prześladowania i mord na aż 500 000 osób, określane są przez profesor Eve Rosenhaft jako „zapomniany Holocaust”. Po wojnie ocaleni oraz rodziny ofiar czynili wysiłki mające na celu przywrócenie powszechnego uznania tych prześladowań oraz strat, jakie stały się ich udziałem. W obecnych czasach uprzedzenia oraz dyskryminacja Romów i Sinti to powszechne zjawisko w Wielkiej Brytanii oraz całej Europie.

W czasach nazistowskich (1933-1945) społeczności Romów i Sinti stały się ofiarami prześladowań oraz mordów. Naziści, w oparciu o uprzedzenia mające swoje źródła w historii, postrzegali te społeczności jako „aspołeczne” oraz „niższe rasowo”. Wykazywali oni dyskryminujące zachowania względem Romów i Sinti, zamykając przedstawicieli owych grup w specjalnych obozach oraz przeprowadzając na masową skalę rasowe pseudo eksperymenty. Wielu Romów i Sinti poddawano przymusowej sterylizacji. Druga wojna światowa to okres eskalacji nazistowskich prześladowań ukierunkowanych na Romów i Sinti. Wraz z Żydami doświadczali oni przemocy, deportacji do gett oraz obozów, a następnie stali się ofiarami ludobójstwa po najeździe Niemiec na Polskę (1939), kraje Beneluksu oraz Francję (1940) i Związek Radziecki (1941). Na terytoriach sowieckich naziści oraz ich poplecznicy mordowali tysiące Romów i Sinti poprzez masowe rozstrzelanie. Ludobójstwo stało się również udziałem takich państw popierających nazistów, jak na przykład Chorwacja. Począwszy od stycznia 1943 roku wszyscy Romowie i Sinti z całej Europy zostali deportowani do Zigeunerlager („obozu cygańskiego”) w Auschwitz-Birkenau, gdzie szacuje się, że 21 000 osób zostało zamordowanych. W okresie od 31 lipca do 2 sierpnia 1944 naziści przeprowadzili likwidację Zigeunerlager, w wyniku której zamordowanych zostało ponad 4000 mężczyzn, kobiet i dzieci.

Wystawa biblioteki The Wiener Holocaust Library poświęcona jest życiu Romów i Sinti w Niemczech oraz Austrii przed drugą wojną światową, a także zbrodniczym rozwiązaniom wdrażanym w okupowanej przez Niemców Polsce od 1940 roku. Opowiada ona również o życiu Romów i Sinti po wojnie oraz o ich spuściźnie. Ponadto przedstawia refleksję nad obecną sytuacją w Wielkiej Brytanii i Europie, a także dochodzi, dlaczego społeczności Romów i Sinti nadal pozostają „zapomnianymi” ofiarami ludobójstwa.

Tegoroczna jesienna wystawa biblioteki The Wiener Holocaust Library zatytułowana Forgotten Victims: The Genocide of the Roma and Sinti (Zapomniane Ofiary: Ludobójstwo Romów i Sinti) została opracowana w oparciu o zbiory Biblioteki i przedstawia szczegóły dotąd mniej zgłębionych prześladowań nazistowskich ukierunkowanych na tytułowe społeczności. Archiwum Biblioteki posiada wiele wartościowych materiałów w tym zakresie, w tym relacje świadków, fotografie, dokumenty oraz książki.

Zdjęcia w tym artykule dzięki uprzejmości Wiener Library. Fotografia Roma. To prawdopodobnie Józef Kwiek „Cygański król”. Bełżec, okupowana przez Niemców Polska, 1940. W tle - romskie rodziny.