Celem wystąpienia Alicji Bartuś "Percepcja Auschwitz i II wojny światowej w oparciu o badania małopolskich uczniów (2016-2018)" była refleksja nad kierunkiem i efektami edukacji prowadzonej w oparciu o wizytę w miejscu pamięci Auschwitz. Autorka podkreśliła, że oddziaływanie miejsc pamięci ma przede wszystkim charakter doświadczenia emocjonalnego, wizualnego, zaś skuteczne przyswajanie wiedzy uwarunkowane jest wieloma czynnikami (m. in. dobry przewodnik, odpowiednie przygotowanie do wizyty, pozytywna motywacja).
Anna Czerner i Elżbieta Nieroba w referacie "Rola badan empirycznych w rozwoju edukacji w miejscu pamięci" omówiły jakościowe badania socjologiczne zlecone przez Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach a skierowane do społeczności lokalnej. Wyniki projektu badawczego sugerują, że mogą być one pomocne w opracowaniu oferty edukacyjnej łączącej atrakcyjność dla odbiorcy (w sensie poznawczo-emocjonalnym) z poszanowaniem charakteru miejsca pamięci, jego aury i kontekstu historycznego. Ważnym przyczynkiem do dyskusji o postpamięci związanej z pobytem w obozie koncentracyjnym było wystąpienie Justyny Nowak "Odziedziczyć pamięć o obozie koncentracyjnym". Trauma wojenna nie znika wraz z odchodzeniem pokolenia, które jej doznało. Badania pokazują, że dla wojennych wnuków czy prawnuków charakterystyczne jest okaleczanie psychiczne, które odznacza się stałym poczuciem niepewności i zagrożenia. Dopiero odkrycie i pełne uświadomienie sobie traumy przodka pozwala nazwać i ukierunkować – wcześniej niezidentyfikowane – lęki i fantazje.
W drugiej dyskusji panelowej pt. Między lokalnością i globalnością. O statusie, potencjale, szansach i zagrożeniach muzeów martyrologicznych w Polsce wzięli udział Paulina Florjanowicz, Wiesław Wysok i Dorota Folga-Januszewska, a poprowadził ją Piotr Tarnowski. Muzea martyrologiczne funkcjonują współcześnie w nowym kontekście kulturowym, w którym widoczny jest kryzys tradycyjnego, szkolnego nauczania historii a jednocześnie wzrasta wpływ kultury masowej na percepcję historii oraz niebezpieczeństwo komercjalizacji i banalizacji problematyki Holokaustu. Dyskutanci wskazali na to, że muzea upamiętnienia wyróżniają się dużym potencjałem wyobrażeniowym, edukacyjnym i mediacyjnym, którego siła tkwi w poznawaniu przeszłości przez doświadczanie realnego miejsca zbrodni na płaszczyźnie emocjonalnej, intelektualnej i refleksyjnej. Podkreślono również nieodzowną i bardzo ważną rolę Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w tworzeniu instytucjonalnych, prawnych i finansowych ram dla dobrego funkcjonowania muzeów i miejsc pamięci.
Podsumowując można stwierdzić, że muzea martyrologiczne w dobie zmieniającej się kultury historycznej, zmian technologicznych i nowych oczekiwań ze strony zwiedzających stoją przed wieloma wyzwaniami. W tym kontekście konferencja "Historia w przestrzeniach pamięci. Obóz – miejsce – muzeum" pokazała duży potencjał badawczy, edukacyjny i upamiętniający muzeów martyrologicznych, wskazała także na deficyty i potrzebę dalszej refleksji. Organizatorzy, dziękując wszystkim referentom, panelistom i dyskutantom za ich merytoryczny wkład w konferencję, wyrażają nadzieję, że planowana na 2021 r publikacja będzie ważnym głosem w dyskusji o stanie i perspektywach rozwoju tych ważnych dla współczesnej kultury pamięci placówek muzealnych.