Memoria [PL] Nr 26 (11/2019) | Page 21

Referat Bartłomieja Grzanki "Przywracanie pamięci. Rola Muzeum byłego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem w odpamiętywaniu miejsca tragedii i upamiętnieniu ofiar" ukazuje powojenny proces marginalizacji i deprecjacji przestrzeni po obozie śmierci. Odzyskiwanie pamięci o Zagładzie rozpoczęło się wraz z utworzeniem w 1987 r. Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, które poprzez badania naukowe, nowe formy upamiętnień oraz działalność edukacyjna nadaje miejscu właściwą tożsamość, także w wymiarze przestrzennym. Prezentacja "Wizualne strategie pamięci. Fotografie jako formy narracji w muzeach na terenie obozów koncentracyjnych i zagłady" autorstwa Agaty Jankowskiej odnosiła się do roli i strategii wykorzystywania fotografii obozowych na wystawach historycznych. Autorka stwierdziła, że muzeum zmienia pierwotny sens zdjęć, nadaje im nowe, humanizujące znaczenia oraz że fotografie tworzą określone imaginarium dotyczące Zagłady i obozów koncentracyjnych/śmierci. Piotr Stanek w swoim wystąpieniu "Naukowe doświadczenia i wyzwania z perspektywy półwiecza. Casus Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych" podkreślił potrzebę i znaczenie działalności naukowej muzeów martyrologicznych. Odniósł się także do tego, w jaki sposób muzeum rozwiązuje podstawowy problem czyli tworzenie bazy źródłowej oraz jak zmieniały się główne kierunki badań, wynikające z wytoczonego bardzo rozległego obszaru badawczego.

Ważnym punktem i jednocześnie podsumowaniem drugiego dnia konferencji była pierwsza debata panelowa zorganizowana na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej pt. Czym jest miejsce po obozie? Znaczenia, funkcje, konteksty, w której wzięli udział Roma Sendyka, Robert Traba i Anna Ziembińska-Witek, a którą poprowadził Andrzej Stępnik. Dyskusja dotyczyła rozumienia ważnych kategorii badawczych takich, jak „miejsce po obozie”, „autentyzm”, „estetyka” i ich interpretacji w kontekście procesu upamiętniania i muzealizacji terenów byłych niemieckich obozów koncentracyj-nych i obozów zagłady oraz pytania, kim są interesariusze muzeów martyrologicznych i jakie są perspektywy ich rozwoju. Jak stwierdzono, „miejsce po obozie” to niewątpliwie przestrzeń złożona i wieloznaczna, która komunikuje przeszłość i umożliwia jej poznawanie, odczytanie i interpretację na wielu poziomach (intelektualnym, emocjonalnym, materialnym, kulturowym, estetyczny, turystycznym, dydaktycznym).

Trzeci, ostatni dzień obrad zdominowała analiza różnych obszarów działalności muzeów martyrologicznych. Zaprezentowano wyniki badań publiczności w Państwowym Muzeum na Majdanku oraz Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau ze szczególnym uwzględnieniem zdobytej wiedzy historycznej i odczuć własnych odbiorców po wizycie w tych miejscach. Omawiano zarówno kwestie roli badań w rozwoju edukacji w miejscach pamięci, jak i psychologiczne aspekty traumy poobozowej. Jan Kutnik w referacie Uwarunkowania odbioru ekspozycji Państwowego Muzeum na Majdanku przedstawił wstępne wyniki badań dotyczące tego, jakie czynniki odgrywają najważniejszą rolę w sytuacji, kiedy zwiedzający konfrontują się z reprezentacją sytuacji granicznej w autentycznym miejscu pamięci i co im pomaga lepiej radzić sobie z narracją na temat ludobójstwa.

Celem wystąpienia Alicji Bartuś Percepcja Auschwitz i II wojny światowej w oparciu o badania małopolskich uczniów (2016-2018) była refleksja nad kierunkiem i efektami edukacji prowadzonej w oparciu o wizytę w miejscu pamięci Auschwitz. Autorka podkreśliła, że oddziaływanie miejsc pamięci ma przede wszystkim charakter doświadczenia emocjonalnego, wizualnego, zaś skuteczne przyswajanie wiedzy uwarunkowane jest wieloma czynnikami (m. in. dobry przewodnik, odpowiednie przygotowanie do wizyty, pozytywna motywacja).