INTERAKTYWNA MAKIETA GETTA LITZMANNSTADT
Andrzej Grzegorczyk, Izabela Terela
Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, oddział Stacja Radegast
„Dzielnica zamknięta”, charakteryzowała się ścisłą, nieuporządkowaną zabudową, w postaci kamienic czynszowych oraz domów jednorodzinnych. Po zakończeniu II wojny światowej, komunistyczne władze postanowiły przekształcić tą najuboższą dzielnicę w nowoczesną, wzorcową dzielnicę socjalistyczną. Przystąpiono do budowy nowych bloków mieszkalnych i wytyczania ulic. Ze względu na decyzję odbudowy stolicy, przerwano realizację planu w trakcie, pozwalając na niekontrolowane, dalsze uzupełnianie luk powstałych wskutek wyburzeń historycznej zabudowy. Obserwacja zmian następujących w przestrzeni miasta wpłynęła w 2015 r. na podjęcie inicjatywy budowy makiety getta. Celem realizowanego projektu jest stworzenie nowego nośnika pamięci i symboliczne uratowanie od zapomnienia niszczejących zabudowań.
Pierwszą makietą getta było dzieło Leona Jakubowicza, który wiosną 1940 r. rozpoczął pracę nad budową modelu getta, prowadzoną aż do sierpnia 1944 r., do jego likwidacji. Jego wykonany w skali 1:5000 model, ukryty w metalowej skrzyni przetrwał w jednej z łódzkich piwnic. Odnaleziony przez jego brata został przewieziony do Izraela, a następnie do Stanów Zjednoczonych. Obecnie udostępniony jest na wystawie stałej w United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie.
Od początku okupacji, we wrześniu 1939 r., łódzcy Żydzi zostali poddani surowym represjom. Ostatecznie doprowadziły one do utworzenia 8 lutego 1940 r. getta, na terenie dzielnicy Bałuty i Stare Miasto. Było ono drugim co do wielkości, po warszawskim, oraz pierwszym całkowicie odizolowanym gettem od reszty miasta na obszarach okupowanych. Do końca kwietnia 1940 r., skoncentrowano w nim 160 tys. osób na obszarze 4,13 km2.