Półprawdy, przemilczenia i niedomówienia były efektem zarówno tabuizacji homoseksualizmu jako takiego, jak i jego kryminalizacji w powojennych Niemczech. Wieloletnie milczenie o homoseksualnych więźniach obozów koncentracyjnych stało się inspiracją zarówno dla tytułu wystawy, jak i serii wielkoformatowych stylizowanych zdjęć przedstawiających jej bohaterów. Stanowią one część modułów biograficznych. Sylwetki anonimowych do tej pory więźniów zdają się wychodzić z cienia, a twarze niektórych mężczyzn „odkrywają się” – dzięki odczytaniu przez zwiedzających ich historii (nie zawsze jednoznacznych). Dochodzi do „spotkania” w miejscu naznaczonym ich cierpieniem; konfrontacji dotychczasowych wyobrażeń o mało znanej grupie więźniarskiej oraz własnego stosunku do homoseksualizmu. Szczególnie duży potencjał interpretacyjny ma zdjęcie tytułowe ukazujące dwóch wyłaniających się z mroku mężczyzn.
Uzupełnieniem modułów historycznych i biograficznych są gabloty, w których zaprezentowano kopie oryginalnych dokumentów ze zbiorów Muzeum Stutthof w Sztutowie, m.in. karty personalne więźniów, listy transportowe, strony z ksiąg ewidencyjnych, akty zgonu, korespondencję najbliższych do komendantury KL Stutthof, dokumenty policyjne. Kwerendy na potrzeby ekspozycji objęły ponadto kilkanaście zagranicznych archiwów (m.in. Bad Arolsen, Berlin, Ebensee, Flossenbürg, Guben, Kaiserslautern, Münster, Neuengamme, Norymberga, Saarburg, Spira, Szlezwik, Waszyngton, Wolfenbüttel). Nieocenionego wsparcia udzieliły rodziny byłych więźniów: Gisela Keitz, Matthias S., Günter Schön, Therese Schön oraz Dieter Schröder. Ich wspomnienia oraz fotografie z rodzinnych zbiorów pozwoliły wypełnić luki w biografiach trzech mężczyzn.
Wystawa czasowa „Przemilczana kategoria. Więźniowie z różowym trójkątem w KL Stutthof” jest częścią projektu badawczego, którego celem jest uchwycenie statystyki i specyfiki niemieckiej społeczności więźniarskiej obozu koncentracyjnego Stutthof. Obecne spojrzenie na niemieckich więźniów tego obozu nie jest wolne od uproszczeń i nacechowanych osądów. Nie wyjaśnia, kim naprawdę ci więźniowie byli oraz jakie drogi zaprowadziły ich do obozu koncentracyjnego pod Gdańskiem. Wystawa „Przemilczana kategoria” pokazuje, że obraz „zapomnianych” przez polską i niemiecką historiografię więźniów może być niezwykle ciekawy i wieloaspektowy, a zmierzenie się z tematem pozwala odkryć nie tylko przeszłość – ale i teraźniejszość.
Wystawa „Przemilczana kategoria. Więźniowie z różowym trójkątem w KL Stutthof”
Muzeum Stutthof w Sztutowie. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1939–1945), 11 marca 2019 r. – 11 sierpnia 2019 r.
autor: Piotr Chruścielski
zdjęcia stylizowane: Natalia Zwolińska
koncepcja graficzna: Magdalena Jedlicka
redakcja i korekta: Bożena Dembińska, Edyta Chrzanowska / e-dytor.pl
wersja angielska: Joanna Zahorska
współpraca: Gisela Keitz, Dominik Lipa, Aleksander Michalak, Matthias S., Günter Schön, Therese Schön, Dieter Schröder, Marcin Zakolski, Teatr Wybrzeże w Gdańsku