Memoria [PL] Nr. 18 (03/2019) | Page 23

W 1980 roku stowarzyszenie otworzyło niewielkie miejsce pamięci w szkole na Bullenhuser Damm i prowadziło je na własną rękę przez prawie 20 lat, kiedy to doszło do jego połączenia z Miejscem Pamięci Obozu Koncentracyjnego Neuengamme. Dziś miejsce to stanowi jeden z najważniejszych ośrodków upamiętnienia Zagłady w Hamburgu.

W 2011 roku w Miejscu Pamięci przy Bullenhuser Damm otwarta została nowa wystawa stała. Ta dwujęzyczna wystawa kierowana jest przede wszystkim do młodych ludzi, a jej misją jest zapewnienie pamięci o życiorysach dzieci – ofiar tej zbrodni. Wystawa łączy biografie dzieci poprzez centralny element projektu, jakim jest zakrzywiona platforma z 20 walizkami ukazującymi życiorysy dzieci i ich rodzin. Fotografie przedstawiające dzieci w czasie trwania eksperymentów przyjmują punkt widzenia zbrodniarzy, traktujących dzieci jak przedmioty. My z kolei na wystawie pokazujemy dzieci na ich rodzinnych fotografiach nie w roli ofiar, ale takimi, jakie były naprawdę: dziećmi.

Historia Waltera

Obok jednej z symbolicznych walizek wchodzących w skład wystawy, oczom odwiedzających ukazuje się klaser ze znaczkami, który należał do Waltera Jungleiba, jednej z ofiar morderstwa przy Bullenhuser Damm. Historia chłopca ujrzała jednak światło dzienne dopiero w 2015 roku, kiedy miejscu pamięci udało się w końcu zlokalizować starszą siostrę Waltera, Grete Hamburg z domu Jungleib. Dopiero wtedy Grete dowiedziała się, jaki los spotkał jej brata i ofiarowała jego klaser na potrzeby wystawy.

Walter urodził się 12 sierpnia 1932 w żydowskiej rodzinie w Hlohovcu na Słowacji. Rodzina posiadała firmę jubilerską. Walter i Grete, starsza od brata o jedynie dwa lata, chodziła do miejscowej szkoły żydowskiej. Walter był zapalonym kolekcjonerem znaczków. Gdy wojna dotarła na Słowację w 1942 roku, żucie rodziny Jungleib zmieniło się z dnia na dzień. Zmuszani do kilku przeprowadzek, Grete i Walter wraz z rodziną zostali ostatecznie aresztowani i deportowani do obozu przejściowego Sered w 1933 roku. Między rokiem 1941 a marcem 1945 z Seredu do Auschwitz przewieziono w transportach 13 500 Żydów.

statystyki, lecz nawet jeśli wiemy, że za każdym numerem kryje się człowiek, trudno nam go sobie wyobrazić. Ginie on wśród innych numerów, zatracając swoją indywidualność.

Dzięki prywatnym dokumentom możemy opowiedzieć o człowieku pewną historię, nawet jeśli nie znamy jej od początku do końca. Każdy jej szczegół może być ciekawy.

Jedną z bardziej poruszających i jednocześnie fascynujących opowieści, którą udało się odtworzyć na podstawie opisywanych źródeł, są losy żydowskiej rodziny Kralów pochodzącej z Wiednia. Emma Kral (1886–1942) i Moritz Kral (1884–1942) to rodzice Waltera (1926–1944) i Gertrud (1912). Rodzina zamieszkiwała w Wiedniu, przy Nordbahnstrasse 16. Podczas wojny Walter Kral przebywał w Amsterdamie, natomiast zamężna już wówczas Gertrud opuściła Europę wraz z mężem Kurtem Felsenburgiem, emigrując do USA. Ustalono, że Emma i Moritz zostali deportowani z Wiednia do Włodawy 27 kwietnia 1942 r., a następnie zamordowani w niemieckim obozie zagłady w Sobiborze. Walter Kral został deportowany z Amsterdamu do obozu Westerbork, a stamtąd do getta Theresienstadt, skąd 29 września 1944 r. trafił do KL Auschwitz. Tam został zamordowany. Z całej rodziny ocalała jedynie Gertrud, która w 1977 r. złożyła pisemne relacje o losach swoich krewnych w Yad Vashem, dostępne obecnie w Internecie3. Punktem wyjścia dla opowieści o Emmie, Moritzu, Walterze i Gertrud Kralach były dokumenty znajdujące się w kolekcji muzealnej, m.in. świadectwa szkolne Waltera i Gertrud, kartka z życzeniami z okazji Dnia Matki wysłana do Emmy Kral przez Waltera oraz liczne zdjęcia Gertrud i jej męża Kurta, m.in. fotografia ślubna, fotoportrety wykonane w Wiedniu w sierpniu 1938 r. oraz zdjęcia z podróży po USA nadesłane do Emmy i Moritza w 1941 r. One właśnie zainspirowały autorkę tekstu do głębszych poszukiwań, mających na celu zdobycie jak najobszerniejszej wiedzy na temat rodziny Kralów.

Gertrud i Kurt z przyjaciółmi w Creek Canyon, lato 1941 r.

Fotografia ślubna Gertrud i Kurta Felsenburg, Wiedeń, 1938 r.