Memoria [PL] Nr. 17 (02/2019) | Page 25

stygmatyzujące Żydów, liczne nakazy i zakazy, aż po gettoizację, obozy pracy przymusowej, deportacje do ośrodków zagłady oraz „marsze śmierci” w styczniu 1945 r. Ważnymi elementami tej części ekspozycji są udostępnione do słuchania wspomnienia obrazujące jednostkowe losy, a także listy osób emigrujących i listy deportacyjne oraz ekspresyjna, przestrzenna instalacja prezentująca synagogi zniszczone w tym okresie.

Przykładowe historie nielicznych osób ocalałych z wojny to początek kolejnej części ekspozycji. W ostatniej sali ukazane są dzieje powojenne, od 1945 r., począwszy od napływu na Górny Śląsk społeczności żydowskiej ze Wschodu, poprzez działania antyżydowskie końca lat 40. XX w. i w latach następnych oraz następujące po sobie kolejne fale emigracji, w szczególności w 1968 r. Ukazano także zaangażowanie polityczne, gospodarcze i społeczne charakterystyczne dla powojennej rzeczywistości Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej oraz zmiany po 1989 r. Historia Żydów na Górnym Śląsku została doprowadzona do współczesności: aktualną działalność zaprezentowano w postaci nagrań filmowych z przedstawicielami tej nielicznej obecnie społeczności, które przeprowadzono jesienią 2018 r.

Na ekspozycji „Żydzi na Górnym Śląsku” po raz pierwszy tak całościowo przedstawiono tytułowe zagadnienie. Jest to temat ogromny i wielowątkowy, w niewielkim stopniu wcześniej przebadany. W ramach przygotowań do niej przeprowadzono – we współpracy z wieloma osobami – dogłębne badania i kwerendy archiwalne, biblioteczne i muzealne w ośrodkach górnośląskich, w innych miastach Polski oraz za granicą, między innymi w Berlinie, Jerozolimie i Nowym Jorku. W efekcie tych działań na wystawie znalazło się ponad 60 oryginalnych eksponatów oraz rozliczne dokumenty i ilustracje związane z historią Żydów górnośląskich, niekiedy unikatowe i w większości przedstawiane publicznie po raz pierwszy. Pochodzą one od ponad 100 partnerów instytucjonalnych i z kolekcji prywatnych m.in. z Polski, Niemiec, Holandii, Austrii, Izraela, USA, Argentyny.

Przedstawienie tak wielu eksponatów, informacji i materiałów ilustracyjnych na stosunkowo niewielkiej przestrzeni było możliwe dzięki niezwykłej, starannie przemyślanej aranżacji, przygotowanej przez Kolektyw SENNA.