tematu synagog górnośląskich. Z historią synagog powiązane są – prezentowane w przeglądarce multimedialnej – dokumenty dotyczące ich budowy, otwarcia, regulaminy zachowania się w synagogach itp., a także nielicznie zachowane oryginalne eksponaty, takie jak świeczniki, parochety, ozdoby Tory, zegar modlitewny, księgi itp. Ponadto ukazano postacie najważniejszych rabinów górnośląskich.
Wiek XIX to jednocześnie czas prowadzenia ożywionej działalności gmin żydowskich i instytucji wyznaniowych, takich jak szkoły, mykwy, rzeźnie rytualne, oraz zakładania cmentarzy żydowskich (w przeglądarce multimedialnej ukazano historię ponad pięćdziesięciu cmentarzy górnośląskich oraz ich dawną ikonografię). Na ekspozycji przedstawiono także szczególną rolę, jaką odegrał utworzony w 1888 r. Związek Gmin Synagogalnych Rejencji Opolskiej z siedzibą w Gliwicach, który przyczynił się m.in. do budowy domu sierot żydowskich w Rybniku oraz zakładu leczniczego dla dzieci w Jastrzębiu.
Ponadto społeczność żydowska angażowała się intensywnie w działalność różnego rodzaju stowarzyszeń naukowych, kulturalnych, sportowych i charytatywnych. Istniały liczne organizacje, np. stowarzyszenia kobiet, panien, opieki nad chorymi, opieki nad sierotami, pomocy położnicom, pomocy osobom samotnym, stowarzyszenia popierania rzemiosła, a także działały loże masońskie B’nai B’rith (Synowie Przymierza). Wyjątkowym wydarzeniem była pierwsza na świecie konferencja Ruchu Miłośników Syjonu − Chowewej Syjon, która odbyła się w Katowicach w 1884 r. Natomiast w 1912 r. została założona międzynarodowa organizacja Agudat Israel (Związek Izraela).
Życie rodzinne i obrzędowość religijną przedstawiono poprzez wspomnienia z XIX i XX w. (stanowiska audio do odsłuchu) oraz poprzez oryginalne eksponaty z tym związane, takie jak tefilin, lampa chanukowa, naczynia na etrog, kubki kiduszowe, pamiątki z Izraela, ślubne zdjęcia i dokumenty itp.
W kolejnej części wystawy ukazano udział Żydów w górnośląskim przemyśle i kulturze w XIX i początkach XX w. Przedstawiono historię żydowskich przedsiębiorców i rodów, takich jak Friedländer, Caro, Huldschinsky, Haase, Fränkel, Pinkus, Troplowitz i inni. Zaprezentowano także przedstawicieli elity intelektualnej: wybitnych naukowców i noblistów, wynalazców, nauczycieli, prawników, lekarzy i ludzi kultury, takich jak: Konrad Bloch, Otto Stern, Emin Pascha, Arthur Silbergleit, Max Tau, Franz Waxman.
Postępująca od XIX w. asymilacja prowadziła do upodobnienia stylu życia Żydów górnośląskich z pozostałymi mieszkańcami regionu. Wyrazem tego procesu są licznie prezentowane na wystawie zdjęcia rodzinne z 2. połowy XIX w. i początku XX w., które potwierdzają tezę, iż Żydzi górnośląscy „byli Żydami jedynie w domu, Europejczykami zaś na ulicy”. Sami siebie postrzegali nie jako Żydów urodzonych na terenie Niemiec, lecz jako Niemców wyznania mojżeszowego. Nie tylko czuli się pełnoprawnymi obywatelami różniącymi się od innych jedynie religią, ale – w przeciwieństwie do większości Żydów w Europie Wschodniej – byli w znacznej mierze zeświecczeni. To zakorzenienie w kulturze niemieckiej znalazło swoje odbicie m.in. w czasie I wojny światowej oraz powstań i plebiscytu górnośląskiego w 1921 r., kiedy to miejscowi Żydzi opowiadali się za przynależnością do państwa niemieckiego. Na wystawie przedstawiono dokumenty i ikonografię związane z tymi zagadnieniami.
W wyniku podziału Górnego Śląska w 1922 r. historia Żydów po niemieckiej i po polskiej stronie granicy ukształtowała się odmiennie.
W tej części ekspozycji ukazano migracje z tym związane oraz różnice i wzajemne oddziaływanie Żydów niemieckich i polskich. Przedstawiono także narastanie antysemityzmu i nazizmu oraz niezwykłą rolę i znaczenie tzw. petycji Bernheima, która doprowadziła do przyznania wyjątkowego statusu Żydom górnośląskim w nazistowskich Niemczech aż do lipca 1937 r.
Kolejna część wystawy poświęcona została tragicznym czasom nazizmu i Zagłady, począwszy od „Polenaktion” (wypędzenie Żydów polskich) i tzw. nocy kryształowej w 1938 r., poprzez emigrację, działania stygmatyzujące Żydów, liczne nakazy i zakazy, aż po gettoizację, obozy pracy przymusowej, deportacje do ośrodków zagłady oraz „marsze śmierci” w styczniu 1945 r.