doszli do wspólnego wniosku o bliskości i znaczeniu doświadczenia Zagłady, także dla polskiego społeczeństwa. Uznano, że problem Sprawiedliwych, świadków, postronnych jest jednym z najważniejszych współczesnej humanistyki. Do badaczy i nauczycieli należy jego rozpatrywanie, badanie i popularyzowanie w polskim społeczeństwie.
Ostatni warsztat prowadzony przez Moniką Koszyńską z Muzeum POLIN, był poświęcony zapoznaniu uczestników z materiałami opublikowanymi na międzynarodowym portalu edukacyjnym IWitness utworzonym i prowadzo-nym przez USC Shoah Foundation - The Institute for Visual History and Education. Zajęcia te noszą tytuł: "Polacy ratujący Żydów podczas II wojny światowej - różne odcienie szarości".
Uczestnicy warsztatu obejrzeli fragmenty relacji osób odznaczonych tytułem i medalem "Sprawiedliwych wśród narodów świata". Dotyczyły one ich życia przed wojną i ich doświadczeń związanych z obcowaniem z członkami społeczności żydowskiej. Następnie zapoznali się z okolicznościami, w jakich Sprawiedliwi podejmowali decyzje o ratowaniu swoich żydowskich sąsiadów, przyjaciół bądź znajomych od Zagłady.
Prowadząca zwracała szczególną uwagę na niebezpieczeństwo związane z niewłaściwą interpretacją wypowiedzi świadków, przestrzegała uczestników przed wyciąganiem zbyt pochopnych i tym samym często błędnych wniosków z analizowanych relacji ocalonych bądź ratujących. Podobnie jak w innych przypadkach, warsztat zakończono sformułowaniem szeregu zaleceń i rekomendacji do pracy przy użyciu zajęć zamieszczonych na portalu IWitness.
Konferencję podsumował Aleksander Pawlicki, nauczyciel i wykładowca Szkoły Edukacji Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Uniwersytetu Warszawskiego wykładem pt. Czy można nauczyć się być dobrym. Wykładowca podkreślił wagę działań wychowawczych prowadzonych w czasie zajęć lekcyjnych i przerw między nimi, bez względu na nauczany przedmiot. Udowadniał, odwołując się do przykładów ratowanych i ratujących, których relacje przedstawiali wcześniejsi prelegenci, że bardzo często dużo ważniejsze jest zwrócenie uwagi na niepokojące zachowania uczniów względem swoich kolegów i koleżanek, niż aktualnie omawiane zagadnienie z historii, fizyki czy też języka obcego. Apelował o baczne zwrócenie uwagi na to, na jakich ludzi my - nauczyciele wychowujemy młodzież obcując z nią znacznie częściej i intensywniej niż rodzice i opiekunowie.
Wykład Aleksandra Pawlickiego spotkał się z niezwykle ciepłym przyjęciem wszystkich uczestników konferencji, o czym świadczył `aplauz na stojąco, którym nagrodzili go uczestnicy konferencji.
* * *
Międzynarodową Konferencję pt.: "Jak rozmawiać o Sprawiedliwych? Reprezentacja w kulturze, znaczenie w edukacji" jej uczestniczki i uczestnicy uznali za niezwykle udaną. Treści przekazywane w czasie wykładów, dyskusji panelowych jak i warsztatów metodycznych były inspirujące do przemyśleń i poszukiwać dydaktycznych.
Wystąpienia konferencyjne pokazały jeszcze raz, że można rozmawiać w spokoju i godnie o trudnych sprawach z przeszłości, że ukazanie wieloaspektowe problematyki Sprawiedliwych nie umniejsza ich bohaterstwa a wręcz przeciwnie podkreśla wagę ich wyjątkowej postawy w czasach pogardy. Po raz kolejny nauczycielki i nauczyciele, pedagodzy, edukatorski i edukatorzy wyjechali z Muzeum POLIN pełni nowej wiedzy, refleksji, nowych pomysłów na zajęcia edukacyjne o Sprawiedliwych ze swymi podopiecznymi i wychowankami. Życzymy im udanych zajęć.