odegrały w historii, ale przede wszystkim na pamięć o ofiarach zbrodni jakie miały miejsce w ich obszarze. Bardzo istotne okazało się zagadnienie pojawiającego się w toku prac materiału zabytkowego, który ze względu na kontekst oraz ilość często przyjmujemy jako materiał masowy, czyli jednolity funkcjonalnie, ale występujący w dużej liczbie na małej przestrzeni. Materiał masowy i jego kwalifikacja formalna już na etapie podejmowania z wykopu w trakcie działań budzi rozbieżne emocje i wiąże się z subiektywnymi decyzjami archeologów pracujących in situ.
Warto zaznaczyć, że nie ma w uregulowaniach prawnych pojęcia obiektu masowego, brak regulacji dotyczących postępowania w odniesieniu do zabytków wchodzących w skład tak zwanego dziedzictwa martyrologicznego, co na wielu etapach późniejszej pracy z tego typu obiektami historycznymi rodzi wątpliwości i nastręcza problemów organizacyjnych.
Dziedzictwo martyrologiczne jest pojęciem nowym i mieści w sobie szereg zakresów i definicji z różnych dziedzin. Bardzo duże znaczenie dla wyjaśnienia jego pełnego znaczenia ma kontekst miejsca, którego dotyczy tj. Miejsc Pamięci, terenów byłych nazistowskich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady. Obszary byłych obozów w większości podlegają ochronie konserwatorskiej i prowadzenie wszelkich działań w ich obrębie wymaga decyzji administracyjnych Wojewódzkich Konserwatorów z danych obszarów Polski. Część terenów historycznie będących w strefie obozów znajduje się dziś pod opieką instytucji muzealnych powołanych w celu zachowania autentyzmu tych obszarów, upamiętnienia ofiar oraz zabezpieczenia przed ewentualnymi dewastacjami czy niszczeniem. Niestety są też takie strefy, które takowej opieki nie mają, ponieważ administracyjnie nie wchodzą w skład jednostek muzealnych. Dziedzictwo martyrologiczne to zarówno obszar objęty ochroną, całość założenia historycznego czy kompleksu wraz z historyczną infrastrukturą(słupy ogrodzeniowe z izolatorami, drut kolczasty, budynki, przestrzeń między budynkami, układ dróg i ciągów komunikacyjnych, jak i obiekty ruchome, przedmioty zrabowane ofiarom(walizy, przedmioty osobiste, puderniczki, sztućce, garnki emaliowane, fotografie, buty cywilne, ubranka dziecięce, odzież cywilna) lub te wykonane w obozie oraz służące do codziennej egzystencji więźnia(miski, pasiaki, drewniaki).
Prace przy barakach murowanych na terenie byłego obozu Auschwitz II-Birkenau. Fot.: Muzeum Auschwitz