Nasza podróż rozpoczęła się jesienią 2017 roku, gdy Larry Enkin zgłosił się do Impakt Labs, organizacji non-profit z siedzibą w Toronto prowadzącej badania i rozwijającej innowacyjne rozwiązania z zakresu złożonych problemów społecznych. Larry Enkin najpierw opowiedział nam o swoim ojcu Maxie Enkinie w formie inspirującej podróży przez jego życie. Wśród wielu wybitnych osiągnięć Maxa Enkina znajduje się między innymi dożywotni tytuł Honorowego Przewodniczącego związku amerykańskich kongregacji hebrajskich Union of American Hebrew Congregations (1975) oraz Order Kanady (1983). Max Enkin odegrał kluczową rolę w opracowaniu programu mającego na celu sprowadzenie krawców przebywających w obozach dla przesiedlonych na terenie całej Europy do Kanady w 1948 roku. Oficjalna nazwa programu brzmiała Garment Workers Scheme.
Program Garment Workers Scheme, nazywany także Tailor Project, został zapoczątkowany wspólną propozycją złożoną przez przedstawicieli przemysłu odzieżowego z Toronto, Montrealu i Winnipeg zakładającą sprowadzenie do Kanady 2000 krawców wraz z rodzinami. Gdy oferta została przyjęta, Max Enkin stanął na czele delegacji odwiedzającej europejskie obozy dla przesiedlonych z zamiarem odszukania osób odpowiadających przedstawionemu profilowi. Niestety w ostatniej chwili kanadyjski rząd zorientował się, że większość osób zaangażowanych w ten rodzaj działalności była pochodzenia żydowskiego i nałożył ograniczenie, zgodnie z którym przedstawiciele danej grupy etnicznej mogli stanowić maksymalnie 50% wszystkich przybywających do Kanady. Nadal decydująca była polityka „nic to zbyt wiele” stosowana podczas wojny.
W trakcie podróży po Europie Max Enkin dotarł do 19 obozów dla przesiedlonych. Ludzie, których spotkał, desperacko szukali możliwości opuszczenia obozów i często zapisywali się na listy oczekujących tworzone przez każdy kraj, który był gotów przyjmować imigrantów. Informacja, że Enkin wraz ze swoimi współpracownikami poszukiwał wykwalifikowanych krawców do pracy w Kanadzie rozchodziła się po obozach w błyskawicznym tempie. Zgłaszać się do Tailor Project mogli zarówno mężczyźni, jak i kobiety, a każdy kandydat musiał przejść test praktyczny. Jeśli było to możliwe wykorzystywano do jego przeprowadzenia maszynę do szycia, jednak z reguły były one niedostępne, a więc zadanie polegało na wyszyciu dziurki pod guzik.
W swoim liście do kanadyjskiego Wiceministra Pracy Arthura MacNamary Enkin napisał, że „z osobowości i ogólnego nastawienia kandydatów wynikało, że chcieli nas zapewnić, iż umożliwiając im pobyt w Kanadzie zyskujemy nienaganny materiał obywatelski oraz iż będą się oni materialnie przyczyniać do kanadyjskiego dobrobytu gospodarczego”. Enkin ponaglał także kanadyjski rząd, by rozważył wdrożenie podobnych projektów, aby pomóc tym, którzy wciąż przebywali w obozach dla przesiedlonych. W swoim liście pisał, że po tym, jak zobaczył „miliony ludzi pozbawionych korzeni żyjących na rozdartym przez wojnę terenie i wysłuchawszy historii tysięcy z nich, wszystkim nam zależy na podkreśleniu humanitarnego charakteru projektu”.
Projekt Tailor Project umożliwił tysiącu żydowskich rodzin przybycie do Kanady i rozpoczęcie na miejscu nowego życia. Przypadł mi w udziale zaszczyt porozmawiania z dziećmi wielu ocalonych biorących udział w tym projekcie. Rozpoczęliśmy przekształcanie list nazwisk w ludzkie historie. Historie pełne zatrważającej i niewyobrażalnej walki, ale również niewyobrażalnej siły. Historie rodzin, które zostały złamane, a potem odbudowane. Rodzin, które wpisały się w krajobraz Kanady pracując przy szyciu, znajdując inne zajęcie lub zakładając własne firmy. Rodziców, którzy zaszczepili w swoich dzieciach wytrwałość, zadbali o ich edukację oraz cenili życie we wspólnocie.
Muriel Behar, córka Zalmana Jaktera, krawca, który znalazł się w Kanadzie w ramach Tailor Project, w ten sposób wypowiada się na temat wpływu badania: „jako córka imigrantów, którzy przeszli przez niewyobrażalne piekło i przybyli do Kanady z Niemiec w ramach Tailor Project, nieustannie analizuję zagadnienie możliwości. Możliwości przetrwania, wytrwałości w obliczu terroru oraz głębokiej wdzięczności dla tych, którzy angażowali się i wciąż angażują w TIKUN OLAM, Naprawę Świata. Kwestią najwyższej wagi i konieczności jest zbadanie, zrozumienie i pochylenie się nad przeszłością po to, by zrozumieć, chronić i zabezpieczać przyszłość. Konieczne jest poznawanie takich wybitnych aktywistów, jak rodzina Enkinów, która wdrożyła Tailor Project i czerpanie z nich przykładu. Dzięki temu pojmiemy, że już nigdy nie wolno nam pozostawać biernymi obserwatorami. Zaangażowanie rodziny Enkinów to wzór do naśladowania; stanowią oni kwintesencję tego, co oznacza działalność na rzecz drugiego człowieka”.
Wciąż kontynuujemy podróż mającą na celu poznanie historii krawców, którzy brali udział w Tailor Project. Jeśli znasz kogoś takiego lub jeśli Twoi rodzice byli krawcami i przybyli do Kanady w 1948 roku, zgłoś się do nas za pośrednictwem strony tailorproject.ca.
Nicole Bryck
TAILOR PROJECT
Przeglądając listy z nazwiskami osób, które w 1948 roku przybyły do Kanady z obozów dla przesiedlonych zadaję sobie pytanie, kim byli ci ludzie, jakie były ich historie i jak wyglądało ich życie tu, w Kanadzie. Posiadamy bardzo niewiele informacji na temat tych krawców i ich rodzin. Teraz po raz pierwszy będziemy przedstawiać odpowiedzi na te pytania.