MAGAZYN GDAŃSKI
MAGAZYN GDAŃSKI
25 lat samorządu
w wolnej Polsce
– Czym jest samorząd ? jakie zajmuje miejsce w polityce państwa, regionu? jaką odgrywa rolę w życiu przeciętnego obywatela? To zaledwie
kilka najistotniejszych pytań, na które przy okazji 25 lat, które minęły
od czasy transformacji ustrojowej w Polsce wypada odpowiedzieć.
Temu posłuży cykl artykułów, a punktem odniesienia stanie się gmina
Gdynia, miasto w którym niczym w soczewce można było obserwować
systematycznie zachodzące przemiany.
Początki samorządu sięgają najwcześniejszych okresów życia państwowego,
ale samorząd jako pojęcie prawne zaistniał dopiero , gdy uległ zmianie stosunek
panujacego w państwie absolutnym do
podwładnego, kiedy jednostka poza prawami prywatnymi zaczęła nabywać praw
publicznych.
Piewsze ślady wystepowania samorzadności można się doszukiwać już
w starożytności , w rozwoju wspólnot
sasiedzkich całego systemu samoobrony,
samopocy i solidarnosci.
Rolę i znaczenie samorzadu terytorialnego definiują liczne opracowania, publikacje naukowe, a także takie dokumenty
jak Konstytucja RP z 1997r. I Europejska
Karta Samorzadu Terytorialnego.
Pojęcie samorzadu terytorialnego
we współczesnym znaczeniujako myśl
spoleczna, instytucja prawna pojawia się
w kilku państwach europejskich z końcem
XVIII wieku, by w ciągu XIXw, nabrać
już szerszego znaczenia.Tak więc samorząd w Europie w bardziej rozwiniętym
kształcie pojawia się w czasach póżnego
sredniowiecza, po czym w dobie tzw.
absolutyzmu oświeceniowego zostaje
zlikwidowany, aby po przekształceniach
i dostosowaniu do nowych wymogów
konstytucyjnych państwa burżuazyjnego
zaistnieć na trwałe w pańwtwie kapitalistycznym . Samorzad terytorialony to
najkrócej definiując forma zdecentralizowanej administracji publicznej w społecznościach lokalnych ( gminach i innych
jednostkach podziału terytorialnego), to
uspołeczniona i demokratyczna władza
lokalna.
Art 163-172 Konstytucji RP mówi, że
samorząd lokalny gminny, powiatowy lub
regionalny to organizacja spolecznosci
lokalnej i jednoczesnie forma administracji publicznej, którą mieszkańcy tworza
z mocy prawa, to wspólnota decydujaca
o realizacji zadań administracyjnych
wynikających z potrzeb tej wspólnoty na
danym terenie kształtowana pod okreslonym nadzorem administracji rzadowej.
14
Samorząd terytorialny jest forma kosporacji prawa publicznego mieszkańców
danego terenu. Posiada własne środki
i podejmuje suwerenne decyzje.
Samorząd terytorialny w Polsce przeżywał na przestrzeni wieków różne momenty. Powstania, wojny, rozbiory, zabory
przewroty nie służyły rozwojowi demokracji, w tym także idei samorządności.
Pojawiała się i znikała wraz z utraconą
i odzyskiwaną niepodległością.
U podstaw reform samorządu terytorialnego u schyałku minionego stulecia stał niewątpliwie kryzys polityczny
i społeczny. Swoje niezadowolenie społeczeństwo artykułowało już wczesniej,
bo na przełomie dekady lat 80 i 90-tych.
Pierwszym krokiem w kierunku demokratyzacji samorządu terytorialnego stały
się obrady „okragłego stołu”, kiedy to
został wyodrebniony spejalny zespół d.s
samorządu terutorialnego.Współtwórcami
nowej koncepcji samorządu terytorialnego
stały się taakie osoby jak m.in. prof. Michał
Kulesza czy prof. jerzy Regulski.
Pierwszym krokiem przystosowującym administrację publiczną do wymogów sestemu demokracji parlamentarnej
i gospodarki rynkowej była likwidacja
komitetów,partyjnych i rad narodowych,
a następnie doprowadzenie samorządu
terytorialnego do szczebla powiatu i regiony, co mialo miejsce w 1999r. Czego
rezultatem stała się decentralizacja władzy wykonawczej, w oparciu o samorząd.
W praktyce oznaczało to przekazanie
uprawnień administracji samorzadowej do
samodzielnego decydowania o sprawach
gospodarczych, społeczznych kulturalnych. Zasady samodzielności samorządowej regulowały ustawy, a ich zakres
nadzór państwa.
Fundamentem samodzielności samorządu stało się jego prawne i gospoxdarczo-finsowe upodmiotowienie.
Prawnym wsparciem dla samorządów
były poza Konstytucją RP stosowne ustawy m.in.: ustawa o samorządzie gminnym
z marca 1990r, ustawa o samorządzie
dr Alicja Grzybiakówna – absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie
Gdañskim, doktor nauk humanistycznych, politolog, dziennikarz. Przez
wiele lat związana z prasą krajową
( „Kurier Polski”, „Ilustrowany Kurier
Polski” „Tygodnik Demokratyczny”,
tygodnik „Rzemieślnik”, a także z mediami lokalnymi– „Gazeta Gdańska”,
„Głos Wybrzeża”, „Dziennik Bałtycki”,
„Wieczór Wybrzeża”, „Magazyn Gdański”) oraz z Polskim Radiem Gdańsk.
Ponadto publikuje w wydawnictwach
naukowych Szkoły Wyższej Ateneum
.Publicystka zajmująca się problematyką społeczno-kulturalną, autorka
recenzji teatralnych i plastycznych.
Działaczka samorządowa w Gdyni.
powiatowym z czerwca 1998r., ustawa
o samorządzie województwa z czerwca
1998r., wreszcie ustawa o administracji rządowej w województwie również
z czerwca 1998r., ustawa o wprowadzeniu
trójstopniowego podziału terytorialnego
państwa z lipca 1998r., ustawa o finansach
publicznych z 2003r., a także ustawy regulujące funkcjonowanie instytucji kultury
– muzeów, kin bibliotek itd.
Do kompetencji i zadań gminy– podstawowego ogniwa saamorządu terytorialnego należy: ład przestrzennny,
gospodarka nieruchomościami, ochrona
środowiska i przyrody oraz gospodarka
wodna , gminne drogi, ulice, mosty,place
zabaw, organizacja ruchu drogowego, wodociągi i zaopatrzenie w wodę, usuwanie
i oczyszczanie ściek