Magazine Coachend Vlaanderen
31 december 2012
Een tekening verduidelijkt dit.
De activatoren van de verdedigende houding zijn elementaire zintuiglijke overeenkomsten met eigen
vergelijkingsmateriaal, geen logische verbanden. Zodra we drie dezelfde zintuiglijke signalen
zien/horen/ruiken/proeven/betasten die overeenkomen met een eerdere 'traumatische situatie', dan schiet ons
'systeem' automatisch in de verdediging. En de verdedigingsreactie van de hulpverlener komt bij de
gesprekspartner feitelijk over als een aanval.
Twee woorden zijn daarin belangrijk: 'traumatische situatie' en 'schieten'.
In ons leven was alles waarover we geen controle hadden 'traumatisch'. Dat is dus iedere vernederende,
pijnlijke, overrompelende situatie, vooral opgedaan gedurende onze kleinkindertijd5.
We 'schieten' in de verdediging: dat gebeurt ongeveer een miljoen keer sneller dan we kunnen denken6.
Oorsprong is een onderbewuste impuls onszelf te moeten verdedigen (tegen iets beangstigend dat zich eerder in
ons leven heeft voorgedaan en wat ons systeem nu wil voorkomen).
Deze vaststellingen hebben behoorlijk wat consequenties voor ons als professionals. Het betekent dat we, om
ethisch correct te zijn, altijd de verantwoordelijkheid moeten nemen van onze eigen onaangename gevoelens en
reacties. Irriteer ik mij of verdedig ik mij, dan ligt 'de oorsprong' daarvan de facto bij mijzelf. Een moeilijk gesprek
zouden we dus moeten afronden met een vraag naar feedback. Dan krijgt onze gesprekspartner alsnog de kans
zich te uiten: "Ik ben zelf niet helemaal tevreden van mijn inbreng in dit gesprek. Hoe is dat voor u?" Immers, als
de meest-machtige in de hulpverleningsrelatie ben ik als hulpverlener het meest verantwoordelijk voor de
relatie.
Uit het onderzoek blijkt ook dat een verdedigingsreactie van de hulpverlener leidt tot een negatieve
beeldvorming van de gesprekspartner én dat deze beeldvorming blijft doorwerken, ook na maanden. Ons
bewustzijn neemt de gesprekspartner immers waar 'als aanvaller' en zal bijgevolg een verhaal creëren dat
daarbij aansluit7. Dat resulteert in een gevoel van onvrede. Deze onvrede heeft niets te maken met de
gesprekspartner, wel met de incongruentie tussen het eigen onderbewustzijn (dat de data registreert) en het
verhaal dat het bewustzijn heeft gecomponeerd om zichzelf uit de wind te zetten. Dus ook onvrede hebben, is
een signaal om als professional zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de onaangename situatie. De
onderbewuste feiten kloppen dan niet met het bewust gecreëerde beeld.
Het betekent ook dat onze intuïtie alleen betrouwbaar is wanneer we ons in de open bewustzijnsmodus
bevinden. Zodra we ons irriteren of in de verdediging zijn, blijkt dat onze intuïtie onbetrouwbaar is.
6.