Vooruitgang in de behandeling
Ondanks de lange geschiedenis van kanker is effectieve behandeling van patiënten met kanker pas vijftig jaar mogelijk. Lange tijd bleven de mogelijkheden om in te grijpen beperkt tot chirurgie, vanaf het begin van de twintigste eeuw kwam radiotherapie beschikbaar, chemotherapie is van de laatste decennia. De vorderingen van de radiotherapie zijn onderwerp van de hoofdstukken hierna. In de volgende paragrafen van dit hoofdstuk worden de belangrijkste ontwikkelingen van de chirurgische en chemotherapeutische behandeling bij kanker samengevat.
Locatie van BCRA1-gen op chromosoom 17. Een mutatie van het BCRA-1 gen gaat gepaard met een verhoogd risico op borstkanker en eierstokkanker.
DNA-mutaties zijn ook het centrale mechanisme bij het ontwikkelen van kanker( carcinogenese) langs chemische weg. Hierbij maakt langdurige beschadiging van weefsel, bijvoorbeeld door ontstekingen, cellen gevoeliger voor meerdere mutaties. Dit proces is bekend als‘ multihit’ carcinogenese. Ioniserende straling veroorzaakt breuken en mutaties in het DNA. Ook hier zijn meerdere opeenvolgende mutaties betrokken bij het ontstaan van kanker.
Virussen blijken op een ingenieuze wijze mutaties in cellen te kunnen veroorzaken; hierbij wordt genetisch materiaal van het virus ingebouwd in het DNA van geïnfecteerde cellen. Meerdere virussen hebben specifieke genen die in staat zijn normale cellen te transformeren tot kankercellen; men spreekt dan van oncogenen. Uit het onderzoek van Michael Bishop en Harold Varmus, virologen van het National Cancer Institute( USA), is gebleken dat virale DNA-sequenties in het DNA van normale cellen kunnen voorkomen. Door mutaties kunnen deze protooncogenen zich gaan gedragen als oncogen.
Chirurgie
De chirurgische behandeling van uitwendige tumoren, vooral borstkanker, werd al in de achttiende eeuw beschreven. De ingrepen zonder verdoving( anesthesie) moeten vreselijk zijn geweest. Tussen 1867 en 1876 opereerde de beroemde Weense chirurg Theodor Billroth( 1829-1894) 170 patiënten met borstkanker. Slechts acht patiënten waren drie jaar later nog in leven. De chirurgische behandeling van kanker kwam in verschillende centra in Europa en Amerika pas goed tot ontwikkeling nadat verdoving en ontsmetting( antisepsis) gangbaar waren
Nieuwe inzichten in de moleculaire biologie van kanker
1863 |
Cellularpathologie( Virchow) |
1914 |
Chromosoom mutaties bij kanker( Boveri) |
1944 |
DNA als boodschapper van informatie in de cel( Avery) |
1953 |
DNA-structuur ontdekt( Watson, Crick) |
1970 |
Reverse transcriptase, omzetting virus RNA→DNA |
( Temin, Baltimore) |
1976 |
Ontdekking retrovirale oncogenen( Bishop, Varmus) |
1981 |
p53-tumorsuppressorgen |
1994 |
BRCA1-gen bij erfelijke vorm borstkanker( King) |
2000 |
Humaan genoom Project |
2002 |
Micro-DNA, micro-RNA arrays |
117