demiryollarına önem verdi , yolsuzlukları önlemeye çalıştı , öğretmenleri teşvik etmek adına maaşlarını arttırdı … |
|||||
|
Ülke , BK ile yakın ilişki içerisinde olmaya devam etti . Ancak İkinci Dünya Savaşı ’ nda şahın Almanların yanında yer almasından ( 1945 ) dolayı savaş bitince kazanan taraf olarak önce SSCB sonra da BK ülkeyi işgal etti . Bu durumu durdurmak isteyen Rıza Şah tahtını oğlu Muhammed Rıza Pehlevi ’ ye bıraktı .
Eğitimini İsviçre ’ de tamamlayan , sonrasında İran ’ da askeri eğitim görmüş olan yeni ve genç şah uzun bir süre ülkeyi çok rahat yönetmiştir . Zira emperyalist ülkeler yeni bir dünya düzeni oturtmaya çalışıyorlar ve sadece kendi dertleriyle uğraşıyorlardı . İran ’ a ayıracak vakitleri yoktu .
Muhammed Rıza Şah Pehlevi ’ nin yönetimi ele almasıyla İran sahnesinde en önemli aktörlerden biri olan Muhammed Musaddık sahneye çıktı . Musaddık Lozan Üniversitesinde hukuk eğitimi almış bir milliyetçiydi . Ülkesinin iyiliği için yapılması gereken tek şeyin petrolü millileştirmek olduğunu biliyordu ve 1951 ’ de yapılan genel seçimlerde başbakan olarak seçilmesinden itibaren hep aynı düşünceyi savundu . Bu düşünceyi gerçekleştirmek için elinden geleni yaptı . Bu durum BK tarafından savaşın başlangıcı olarak düşünüldü . Çünkü BK her zaman olduğu gibi sadece ve sadece kendini düşünüyordu . Bu yüzden de Pehlevi ailesine destek olup bunun karşılığında BP ’ nin tüm gelirine çökmek istiyordu . Lakin Musaddık , halkın desteğiyle buna da engel olmayı başardı . BK bu sefer İran ’ a , geliri yarı yarıya paylaşmayı sundu . Ancak Musaddık ve meclisin kararı kesindi . Petrol yüzde yüz millileştirilmeliydi . BK ve İran arasındaki
|
Sonuç olarak İran artık İslami bir rejim olmuştu ve dünyanın süper güçleri tarafından ambargoya alınmıştı .
müzakereler sonuçlanamayınca İran BP ’ nin sahip olduğu petrol kuyuları ve boru hatlarının NIOC ( National Iranian Oil Co )’ a devredilmesi için talimat verdi . Bunun karşılığında BK petrol şirketinin tüm personellerini tahliye ettirdi , İran ’ ın gözünü korkutmak için körfeze askeri gemi yolladı ve ülkeye ambargo uygulamaya başladı . Bu ambargo ülkeye uygulanan ilk ambargodur . Ayrıca BK , İran petrolü meselesini Lahey ’ deki Uluslararası Adalet Divanı ’ na taşıdı .
Musaddık uzun bir uğraştan sonra senatodan güvenoyu alarak TIME Dergisi tarafından yılın devlet adamı seçildi .
|
Musaddık , ülkesi adına üstün başarılar göstermesine rağmen toprak reformunu gerçekleştirmesi , kadınlara seçme hakkı vermesi ve Şah ’ la ordu konusunda zıtlaşması onun ülke içindeki çeşitli gruplar tarafından tepki çekmesine yol açtı . Musaddık da bu yüzden 1952 yılında görevinden istifa etti . Ancak ilk olarak işçiler sonra da halk istifaya olan tepkilerini protestoyla gösterdi . Bunun üzerine Şah , Musaddık ’ ı tekrardan göreve aldı ve onun reform hareketlerini hızlandırmak için istediği bazı ayrıcalıkları ona verdi . Bu durum ABD ’ nin ve BK ’ nin işine gelmediği için 1953 ’ te CIA ( Kermit Roosevelt ’ in Tahran ’ a yollanması gibi ) ve MI6 ’ nın çalışmalarıyla yönetime ilk darbe girişimi yapıldı . Başarısız olundu , Şah ülkeden kaçtı ve halk cumhuriyet istediğini söyledi . 19 Ağustos 1953 ’ te ise ikinci bir dar- be girişimi yapıl- dı ve başarılı olundu . Şah ülkeye g e r i döndü ve göstermelik |
73 |