Fit-tmiem, l-oratur jitlob lill-Granmastru ?alli – g?all-glorja kbira ta’ Alla u g?all-gid spiritwali tasservi fidelissimi tieg?u f’G?awdex – jog??bu jag?ti bi??a art tal-Gvern f’G?awdex g?at-twaqqif talprebendi tal-parro??i li hemm il-?sieb li jitwaqqfu (ibid, 73v). Il-petizzjoni tal-Isqof twasslet il-Palazz talGranmastru fl-istess jum tat-12 ta’ Mejju. Im?abba l-urgen?a tag?ha, l-awditur, spe?i ta’ Segretarju privat, qatag?ha li dlonk jg?arraf biha lill-Granmastru Carafa. Il-Granmastru ma sab ebda oggezzjoni g?at-talba ?usta tal-Isqof Cocco-Palmeri u fl-istess jum, Masimilianus Balsamo, l-awditur, bag?at jg?arraf lill-membri tal-Università, il-Gvern Re?jonali ta’ G?awdex fi ?mien il-Kavalieri, bit-talba li saret lill-Granmastru. Mal-ittra ?eme? lista ta’ disa’ bi??iet ta’ artijiet pubbli?i, aktarx su??erita lill-Isqof tul ilvi?ta tieg?u f’G?awdex, u talab fuqhom il-kummenti tag?hom (ibid, 73v-74r). Onorat Carbone, Giovanni-Maria Cumbo, u Felice Bonnici, it-tliet ?urati tal-Gvern f’G?awdex, fehmu l-ur?enza tal-petizzjoni. Sas-19 ta’ Mejju ?ejjew ir-rapport tag?hom lill-Granmastru (ibid, 74r). Sabu xi o??ezzjonijiet dwar u?ud mid-disa’ bi??iet ta’ artijiet, i?da l-problemi rnexxielhom jirb?uhom. Aloisio Venato, il-Gvernatur ta’ G?awdex, wera li hu ma setax ma jaqbilx perfettament ma’ dik il-g?otja. U nhar is-17 ta’ Jannar 1688, il-Granmastru Carafa ta l-approvazzjoni tieg?u g?all-g?otja ta’ l-artijiet g?at-twaqqif ta’ l-erba’ prebendi (ibid, 74v). 7 • Il-kunsens kundizzjonat tal-ar?ipriet talMatri?i Kienet me?tie? ukoll il-consensus Parochi, ilkunsens ta’ Dun Karlu Magri, l-ar?ipriet tal-Matri?i. Din intalbet hekk kif il-kwistjoni tal-prebenda qorbot lejn it-tmiem. Milli jidher, l-isqof kien ?a kiseb b’mod informali dan il-kunsens fl-a??ar jum tal-vi?ta tieg?u f’G?awdex. Il-kunsens formali ng?ata quddiem in-Nutar Giovanni-Battista Dorbes, il-Kan?illier tal-Kurja, nhar it-13 ta’ Jannar 1688 (ara NAV-Arkivju Notarili Valletta, R 792/10, Atti tan-Nutar Giovanni-Battista Dorbes (13 Jan 1688) 1r-2r). Il-kunsens ing?ata b’dawn il-kundizzjonijiet: 1 - il-persuni kollha fil-limiti tal-parro??i li ser jitwaqqfu kellhom ig?addu ta?t irresponsabbiltà tal-kappillani rispettivi; 2 - il-kappelli tal-kampanja fil-limiti ta’ l-erba’ kontradi flimkien mal-ewwel frott tar-raba’, iddrittijiet parrokkjali u kull d?ul ie?or kellhom ukoll ig?addu lill-kappillani rispettivi; 3 - id-de?mi u l-beni mmobbli tal-ar?ipretura tal-Matri?i fl-imsemmija limiti kellhom i?da jibqg?u bla mimsusa; 4 - il-persuni kollha li kienu joqog?du l-Belt (i??ittadella) u dawk kollha barra l-limiti talparro??i li ser jitwaqqfu kellhom jibqg?u ta?t il-kura tal-ar?ipriet tal-Matri?i u flimkien man-
nies kellhom ukoll jibqg?u tieg?u l-ewwel frott tar-raba’, id-drittijiet parrokkjali, u kull d?ul ie?or; 5 - il-kappillani li ser jin?atru kellhom ji?u obbigati mill-Isqof biex darba fis-sena j?allsu taxxa lillar?ipriet tal-Matri?i b?ala att ta’ sottomissjoni lejh; 6 - l-ar?ipriet tal-Matri?i seta’ jorgani??a pur?issjonijiet lejn il-parro??i ?odda u l-kappelli li jag?mlu mag?hom, ming?ajr ma seta’ jin?amm millkappillani l-?odda; 7 - il-parru??ani kollha tal-knisja parrokkjali ta’ San ?or? fis-subborg (ir-Rabat) tal-Belt, kellhom ’l quddiem ig?addu ta?t l-ar?ipriet talMatri?i u flimkien man-nies id-drittijiet kollha (ibid, 1r-v). Dwar l-ewwel erba’ kundizzjonijiet ma kienx hemm problemi fihom l-ar?ipriet qieg?ed jafferma dak li kien dejjem isir meta titwaqqaf parro??a ?dida. Il-?ames u s-sitt kundizzjoni setg?u ji?u kon?essi mill-isqof. I?da ma tantx kienet ?a?a fa?li li titwettaq l-a??ar kundizzjoni. L-ar?ipriet kien preokkupat li bit-twaqqif ta’ sitt parro??i mill-limiti tal-Matri?i f’temp ta’ g?axar snin, id-d?ul tal-Matri?i kien ser jonqos sostanzjalment. Il-Matri?i kienet allura ser isib?a diffi?li li tg?ajjex in-numru kbir ta’ qassisin li kienu jiddependu minnha, Biex tg?aqqad, dak i?-?mien hu kien ?a beda j?ejji l-pjanti tal-knisja Matri?i l-?dida – il-Katidral tal-lum. I?da, wara ?idma s?i?a, nstabet soluzzjoni li, però ma kinitx ta’ g?o?ba g?al kul?add – ilparro??a ta’ San ?or?, ir-Rabat, kienet trasferita ta?t l-ar?ipretura tal-Matri?i. 8 • 28 ta’ April, 1688: I?-?ebbu? imwaqqaf parro??a L-isqof Davide Cocco-Palmeri kien fehem tajjeb il-?tiega tat-twaqqif tal-erba’ parro??i u rnexxielu jirba? kull problema. Nhar it-28 ta’ April 1688, permess tad-Digriet Cum in prima, miktub u rre?istrat min-Nutar Giovanni-Battista Dorbes, hu waqqaf erba’ parro??i ?odda (NAV, R 792/10, Atti tan-Nutar Giovanni-Battista Dorbes (28 Apr 1688). I?-?ebbu? ma baqax fl-ewwel post. Id-Digriet stabilixxa din l-ordni: Santa Margerita ta’ Sannat, Sant’Anton tal-Caccia, Santa Marija tal-Qala, u Santa Marija tal-Virtut jew l-Assunta ta?-?ebbu? (ibid, 1r). Id-Digriet jibda billi jsemmi l-vi?ta pastorali tassena ta’ qabel li matulha dehru ?ari ?afna l-?ti?ijiet pastorali tal-G?awdxin tal-kampanja. Dawn il?ti?ijiet ?ieg?lu lill-isqof biex mill-iktar fis iwaqqaf erba’ parro??i ?odda. Isemmi l-g?ajnuna li nstabet ming?and il-Granmastru Gregorio ?arafa g?attwaqqif tal-prebendi u kif mal-proprjetà mog?tija mill-Gvern kien ser ig?aqqad xi beni tal-kappillan ta’ San ?or?. L-isqof ji?i mbag?ad g?at-twaqqif formali talparro??i. Jibda billi jg?id li wasal g?al dik id-de?i?joni
. . . L- Gholja taz-Zebbug 2013
Contratae S[ANC]TAE MARIAE VIRTUTUM SIVE ASSUMPTIONIS DEL ZEBUG, eiusque Ecclesiae Par[ochia]lis su b eodem titulo sacerdotem D[on] Franciscum Vella, ultimum in presbiteratu promotum, pro cuius Populi commoditatem eamdem Ecclesiam ampliari mandamus. Jigifieri: Na?tru b?ala Kappillan u Rettur tar-Re?jun jew Kontrada ta’ Santa Marija tal-Virtut jew talAssunzjoni ta?-?ebbu? u tal-Knisja Parrokkjali tag?ha ta?t l-istess titlu, lis-sa?erdot Dun Fran?isk Vella, l-a??ar wie?ed li kien ordnat qassis, u nordawlu biex, g?al iktar kumdità talpoplu, ikabbar l-imsemmija Knisja. Ta’ min jinnota hawn ?ew? ?wejje? importanti. L-ewwel, huma proprju l-a??ar kelmiet tal-?atra. Lill-ewwel kappillan, l-isqof jordnalu ?alli g?allkumdità tal-poplu jag?mel ?iltu kollha ?alli jkabbar il-knisja Parrokkjali (ibid, 6r). G?alkemm kienet knisja mi?muma tajjeb ?afna, il-knisja ta?-?ebbu? ma kinitx kbira bi??ejjed g?all-poplolazzjoni dejjem tikber. Nafu, li Dun Fran?isk ma damx ma ntefa’ b’ru?u u ?ismu ?alli jkabbar il-knisja fdata f’idejh. Digriet Cum in prima It-tieni, huma l-kelmiet ultimum in Presbyteratu promotum, ji?ifieri, l-a??ar fost l-erba’ kappillani wara li talab lil ?esù Kristu, lil Ommu Marija dejjem Ver?ni, lil San Pawl Appostlu, Patrun ta’ dawn il- ?odda li r?ieva l-Ordni Sagri. Dun Fran?isk kien filg?ejjer. Dawn huma l-kelmiet pre?i?i ta’ l-erezzjoni fatt qassis novell. Hu kien ordnat nhar il-15 ta’ Marzu ta’ l-erba’ parro??i, l-a??ar fosthom ta?-?ebbu? 1687. Dawn il-kelmiet jispjegaw l-g?ala l-parro??i tqieg?du f’dik l-ordni – tag?rifa ppubblikata minn (ibid, 2v). g?all-ewwel darba fis-sena 1988. Kienet drawwa qadima tal-Knisja, li meta Declarantes ex tunc in antea, et in perpetuum xi qassisin jir?ievu xi ?atra jew xi benefizzju Ecclesias praefatas S[anctae] Margeritae ta’ Sannat, S[anc]ti Antonii dela Caccia, S[anc]tae ekkle?jastiku fl-istess jum jie?u l-pre?eden?a Mariae dela Cala, et S[anc]tae Mariae Virtutum dak fosthom li jkun ilu l-iktar ordnat. Fi ftit kliem, sive Assumptionis del Zebug seu alias in locis a l-erba’ parro??i mwaqqfa mill-isqof Cocco-Palmeri Nobis infra designandis de novo construendas ng?ataw il-pre?eden?a li g?andhom im?abba esse vere, et cum effectu Parochiales, et Curatas d-data tal-ordinazzjoni tal-ewwel kappillani. Inserta distinctas, et ad invicem separatas cum Populo, li l-iktar li kien ilu jqaddes kien Dun La??ru Camilleri, et Populis ibidem respective habitantibus, il-kappillan Ta’ Sannat, ordnat qassis nhar it-13 et a Matrice Ecclesia Collegiata eiusque ta’ Marzu, 1655. Warajh kien ji?i Dun Bernard Archipresbyteratu perpetuo dismembratas, seu Formosa, kappillan tax-Xag?ra, ordnat Terranova, Sqallija, fil-21 ta’ Di?embru 1669. It-tielet, kien verius disiunctas et divisas. Dun Bernard Haber, li dejjem qies lilu nnifsu b?ala L-isqof imbag?ad ig?addi g?all-?atra tal- kappillan tan-Nadur, ordnat meta kellu fuq erbg?a u erbg?in sena aktarx nhar is-17 ta’ Di?embru 1678. kappillani. I?-?ebbu?, g?aldaqstant, mill-ewwel post fl-ewwel dokument, spi??a l-a??ar. 9 • Dun Fran?isk Vella: l-ewwel kappillan Il-?atra ta’ l-erba’ kappillani ?odda tibda billi l-isqof jag?milha ?ara, b?alma g?amel fil-kelmiet talerezzjoni tal-parro??i, li qed jag?milhom kappillani tal-knejjes imsemmija jew inkella ta’ dawk li kellhom jinbnew ?odda. Il-?atra ta’ l-ewwel kappillan ta??ebbu? (ibid, 6r) hi mag?mula b’dawn il-pre?i?i kelmiet: 10 • G?eluq Wara l-?atra tal-kappillan Dun Fran?isk Vella, l-Isqof jispjega fiex ser tkun tikkonsisti d-dos congrua, ilprebenda tieg?u. Din tinqasam fi tnejn: id-d?ul minn l-beni m?ollija g?al dan il-g?an, fosthom l-art mog?tija mill-Gvern,; u l-offerti tal-fidili. L-ikbar tama tal-isqof kienet li ?-?ebbu?in ikunu ?eneru?i mal-kappillan tag?hom fl-offerti li jag?mlu fuq il-prodotti tar-raba’ u g?as-
In Parochum et Rectorem Regionis, sive
. . . L- Gholja taz-Zebbug 2013
10
11