IMPOSIBEL
Bo siguridat onlain ta na promé lugá bo responsabilidat. Hèkernan i ladronnan di identidat rònt mundu ta buska tur posibilidat pa hòrta bo datonan i bo plaka. Pero tin pasonan ku bo por tuma pa protehá bo mes, manera tene bo sòftwèr di kòmpiuter up-to-date i duna bo datonan personal solamente na momentu ku bo tin un bon motibu.
Usa sòftwèr di seguridat ku ta update outomátikamente
Malechornan konstantemente ta desaroyá maneranan nobo pa ataká bo kòmpiuter. Ta p’esei bo sòftwèr di seguridat mester ta up-to-date pa protehá kòmpiuter kontra atakenan eksterno. Mayoria sòftwèr di seguridat por update outomátikamente. Konfigurá bo sòftwèr pa e hasi esaki. Bo [por haña sòftwèr di seguridat grátis seka mayoria kompanianan rekonosé. Tambe pone bo sistema di operashon di kòmpiuter (p.e. Windows) i bo browser (p.e. Google) pa update outomátikamente.
Si bo laga bo sistema di operashon, bo browser, òf sòftwèr di seguridat bira out-of-date, kriminalnan por hinka programanan di sòftwèr kontaminá manera malware den bo kòmpiuter i usa e sòftwèr pa sin bo sa drenta den otro kòmpiuternan riba bo nètwèrk, manda spèm òf spioná riba tur bo aktividatnan onlain. Tin pasonan ku bo por tuma pa detektá i kita malware for di kòmpiuter.
Nunka kumpra sòftwèr di seguridat a base di un pop-up ku ta sali den bo pantaya òf ku bo risibí via mail, espesialmente mensahenan ku ta alegá di a skèn bo kòmpiuter i a haña malware. Hèkernan ta manda e mensahenan aki pa purba di laga bo kumpra sòftwèr sin balor agregá òf mas pió ainda kibra drenta bo kòmpiuter.
Trata bo datonan personal manera ta bo plaka
No duna bo datonan personal na ken ku ta! Bo number di ID, number di credit card, bo number di kuenta di banko òf hasta di telefòn òf koriente por keda usá pa hòrta bo sèn òf habri un kuenta nobo riba bo nòmber. Pues kada bes ku nan ta pidi bo informashonnan personal, sea ta den un formulario digital riba un wèpsait, un mail, un sms òf app, pesa bon si en bèrdat bo por konfia e petishon. Den su esfuerso pa yega na bo datonan, e ladron lo hasi todo lo posibel pa aparesé mas konfiabel posibel. Sea kouteloso i siña rekonosé hèker- i skèmernan ku ta buska pa yega na di bo informashon i datonan personal.
Kontrolá e kompania pa sa ku ken bo ta dil
Ora bo ta onlain, un tiki investigashon ta na su lugá i por skapa bo hopi sèn. Si bo mira algu na benta òf un propaganda ku ta mustra bon, tuma un momentu pa kontrolá e kompania tras di e oferta. Google e nòmber di e kompania huntu ku palabranan manera “review” òf “complaint,” òf hasta “scam”. Si bo haña reviewnan malu di e kompania lo bo mester disidí pa bo mes si e oferta ta bal e rísiko ku bo ta kore. Sigur si e kompania no ta duna informashonnan di adrès di ofisina ta mihó pa bo buska bo oferta un otro kaminda.
Bo siguridat onlain