Konsumidó Alertá Volumen 20, Sèptèmber 2015 | Page 13

E artíkulo aki lo elaborá riba e parti di protekshon di nos menornan di edat ‘online’. Internèt por ta bon, pero e por wòrdu usá pa aktonan ménos bon tambe. Esei ta dependé di e usuario i su meta ku e ta usa e internèt kuné. P’esei, semper komo mayor ta bon pa nos pèrkurá pa por protehá nos yunan mas tantu posibel na momentu ku nan ta subi internèt pa medio di kualke aparato digital ku por wòrdu usá pa por tin akseso na internèt manera por ehèmpel un telefon, I-Pad, tèblet òf kòmpiuter.

Komo mayor bo tin e posibilidat pa restringí e uso di kòmpiuter, òf kualke aparato digital i òf akseso na internèt pa medio di e aparato digital. Esaki por tuma lugá por ehèmpel dor di kumpra i instalá kualke programa pa “Internèt security” ku tin e opshon di “parental control”. Pa keda neutral riba e parti aki nos lo no menshoná niun nòmber spesífiko di e programanan di seguridat di internèt.

Loke si nos por rekomendá ta pa hasi un sondeo riba

por ehèmpel e “tòp 10 best internèt security programs” i skohe esun di bo gustu personal pa traha kuné. Pa bin bèk riba e parti “internèt security” ku tin “parental control”, riba su mes esei por sirbi pa por ehèmpel: restringí e orarionan ku por usa e aparato digital òf restringí e orarionan ku por tin akseso na internèt na orarionan predifini pa e mayor. Esei ta nifiká ku e orarionan fuera di esnan predifiní pa e mayor, e aparato lo no por wòrdu usa òf lo no tin akseso na Internèt.

Tambe por konfigurá e internèt di tal manera ku sierto pagina di internèt ku ta kontené por ehèmpel pòrno, wega di plaka òf palabra malu ta wòrdu blòkiá outomátikamente. Esaki ta nifiká ku e menor di edat lo no tin akseso na e tipo di programanan aki dor di skirbi un palabra robes aksidentalmente, ni di ningun otro manera. Tambe ta importante komo mayor pa opservá i sigui ku ken bo yu ta papia riba retnan sosial por ehèmpel manera Facebook, Instagram etc. Pasobra riba e tipo di retnan ei tambe sa tin pedofilnan ta frekuentá ku por drenta den kontakto ku menornan di edat, tratando asina na komuniká ku e menornan di edat kual por resultá den kontakto i òf aktonan indeseá.

Otro ehèmpel práktiko por ta ku enbes di laga e yu wak videonan riba Youtube kual por terminá den videonan ku kontenido inapropiá pa menor di edat, por usa Youtube for kids. Esaki ta spesial pa mucha i por yuda prevení ku e menor di edat ta haña videonan inapropiá pa mucha mira.

Tep pa uso di internèt pa menor di edat

- Nunka duna niun hende deskonosí informashon

personal na momentu ku e ta subi internèt, manera

por ehèmpel: nòmber, fam, adrès, number di telefon, nòmber di e skol ku e ta bai, kódigo sekreto ku e ta usa riba e kòmpiuter etc.

- No manda su potrèt pa niun hende deskonosí.

- Nunka topa ku hendenan deskonosí ku el a drenta den kontakto kuné via di internèt.

- Palabrá ku e yu mester pidi pèrmit di mayor semper promé ku e baha òf instalá kualke programa for di internèt.

MAYOR, BO YU TA UN TESORO KUID’É!

Un kontribushon di