UN FIANSA POR SALI BO
DERECHI I DEBER
Hopi di nos ta preferá fia sèn pa kumpra algu na lugá di spar poko poko pa yega na loke nos ta deseá. Tin di nos ta bisa ku esaki ta parti di nos kultura. Otro ta bisa ku esaki ta bini for di nos nesesidat òf salarionan muchu abou ku nos poblashon trahadó ta kobra. E realidat ta un meskla di diferente faktor. Pa siña nos mes kon pa spar ta un proseso ku mester kuminsá na kas i tambe mester ta parti di bida finansiero di kada famia.
Kiko e reglanan ta?
Esaki ta loke Banko Sentral a pone komo regla:
“ Iedere kredietinstelling die beschikt over een vergunning of de persoon met een ontheffing conform artikel 45 lid 2 van de landsverordening toezicht bank- en kredietwezen 1994 die consumptief krediet verstrekken aan het publiek. Moet aan de publiek bekendmaken zowel de nominale rentevoet, ofwel de “nominale interest rate” als ook de effectieve rentevoet, ofwel de “Annual Percentage Rate (APR)” van diens consumptief krediet wanneer de partij die kredietvorm onder de aandacht brengt van het publiek, bijvoorbeeld door middel van advertenties en/òf aanbiedingen. De bekendmaking moet duidelijk (in hetzelfde formaat) gescheiden. Beide rentepercentages moeten duidelijk (in hetzelfde formaat) worden vermeld in de lening overeenkomst. De effectieve rentevoet moet worden berekend volgens een van de methoden uiteengezet in de bijlage bij deze voorschriften”.
Kiko e reglanan ta nifiká?
Si apliká e reglanan aki ta nifiká ku kada banko, instituto finansiero, dunadó di bòn, mester pone loke e ta kobra na interes pa luna i pa aña den kada kontrakt, propaganda na radio, televishon, korant, bilbòrt òf flyer. Kada kompania ku no hasi esaki ta den violashon di e preskripshonnan di Banko Sentral. E anunsio di interes no mester ta den e lèter chikí kasi ilegibel pero na mesun grandura ku sobrá teksto.
Akshonnan di Fundashon pa Konsumidó
Fundashon pa Konsumidó ya a papia ku Banko Sentral tokante e tópiko aki i a boga pa bini ku maksimalisashon di kompensashon di krédito ku kompanianan por kobra. Di parti di Banko Sentral tin un inisiativa den e direkshon aki i nos a komprondé ku ta kuestion di tempu pa efektuá e plan pa introdusí un máksimo. Tambe nos a palabrá ku Banko Sentral pa pasa kehonan ku nos risibí serka nos klientenan pa asina nan tin un mihó bista i investigá òf sanshoná si ta nesesario. Pa esaki nos ke pidi kada konsumidó ku tin òf tabatin un keho tokante un fiansa, sea ta interes haltu òf no spesifiká, kondishonnan vago propaganda engañoso pa asina tuma kontakto ku nos na number di telefon 462-6666 òf pasa libremente serka nos na ofisina.
Banda di esaki nos ke invitá tur konsumidó ku tin kualke pregunta òf ku ke algun informashon tokante fiansa pa pasa na nos ofisina pa asina aklará tur duda. Nos lo ta disponibel pa pasa den e kontrakt kubo i asina wak si esaki ta kuadra ku lei. Nos ta keda atvertí nos konsumidónan pa spar promé, i si tòg bo mester hasi un fiansa, wak rònt i tuma informashon di kondishonnan i gastunan mará na kada fiansa.
Realidat ta ku hopi di nos ta hasi un fiansa. Sea ta un bòn di 10 luna, kumpra un wasmashin pa paga poko, sera un kontrakt di telefon i haña unu “grátis” òf un simpel fiansa na banko òf kualke negoshi ku ta fia sèn. Práktika ta mustra ku tin negoshinan ku ta hasi abuso, malinformá i hasta ta violá reglanan di Banko Sentral sakando probecho di nesesidat i ignoransia di e kliente konsumidó. Si bo spar i pone bo sèn na banko bo ta risibí interes. Meskos ku si bo fia sèn, bo mester paga interes pa e sèn ku bo ta haña adelantá. E interes di spar risibí ta semper ménos ku e interes di fiansa pagá.
Na un banko mayoria biaha bo ta haña sa kiko ta e APR (Annual Precentage Rate), ku ta e interes pa aña inkluso otro gastunan manera seguro i gastunan di atministrashon i komishon. Pero si bo tuma un bòn di 10 luna, tuma un wasmashin riba krédito òf fia sèn serka un negoshi di fiansa bo sa kuantu sèn bo ta paga na interes?
Banko Sentral a saka reglanan pa hasi transparente na abo komo konsumidó kuantu un kompania ta kobrabu pa fiabo sèn. E reglanan aki ta válido pa tur kompania ku ta fia sèn. Sea ta bòn, plaka òf un artíkulo ku bo ta tuma i paga poko poko.
KARU
HOPI