W kompozycji Brzeg morza błękit nieba i rzeki kontrastuje ze skałami na pierwszym planie , których faktura jest dość wyraźnie podkreślona bielą i odcieniami szarości . Kompozycja utrzymana w jasnej tonacji barwnej . Brzeg morski mieni się różnymi odcieniami błękitu , od jasnych tonów , po ciemny błękit i szafir , który podkreśla głębię morza .
Nie ma zaznaczonego prostego podziału na strefę nieba i ziemi . Dominujący w obrazie jest żywioł wody , który pełni główną rolę w tym morskim krajobrazie . Ruszczyc w wąskim kadrze zderza ruchliwość spienionych fal z twardą materią skalistego wybrzeża .
W Brzegu morza mamy do czynienia ze studiami współgrających ze sobą wody , światła i powietrza . Niebo jakby łączyło się ze strefą ziemi , jedyną granicą jest pas brzegu w kolorze brudnej bieli . Pejzaż jako całość jest zharmonizowany i zneutralizowany kolorystycznie . Płaszczyzna jasnobłękitnego nieba z nielicznymi subtelnie namalowanymi pędzlem obłokami pełni w kompozycji rolę dominującą .
Motyw wody intrygował Ruszczyca już od początku twórczości . Wyrażał się w młodzieńczych pasjach marynistycznych , kiedy to jeszcze jako student petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych podejmował tematykę morską , nadając jej formy realistycznych studiów .
28 marca 1895 roku artysta zapisał : „[...] kończyłem pejzaż morski . Szyszkin bardzo chwalił . Pytał , czym się urodził na brzegu morza i czy lubię morze . Powiedziałem , że to mój ulubiony żywioł […].
Brzeg morza , to jeden z pejzaży tematycznie związany z innymi realizacjami Ruszczyca , takimi jak : Morze i skały z 1895 roku , gdzie zauważalny jest bardzo podobny do „ Brzegu morza ” sposób malowania czy Brzeg skalisty i fala II z tego samego roku .
W twórczości malarskiej Ruszczyca dominował czysty pejzaż . We wczesnych , utrzymanych w realistycznej konwencji pracach ujawniła się fascynacja artysty morzem , którego zmienność wnikliwie obserwował podczas pobytów na Krymie , Rugii i Bornholmie .
Dojrzałe obrazy Ruszczyca , wyróżniające się stężoną ekspresją , nasyconą kolorystyką i bogatą fakturą , należą do najbardziej oryginalnych dokonań polskiego modernizmu ( Stare jabłonie , 1900 ).
W 1898 Ruszczyc namalował obraz Ziemia , w którym dał wyraz swemu twórczemu credo opartemu na panteistycznym pojmowaniu świata : dramatyczny teatr nieba skonfrontował tu ze skrawkiem surowej , nagiej ziemi ; nabrzmiałymi deszczem chmurami przytłoczył drobną sylwetkę oracza popędzającego woły . Istota ludzka , jej doczesny byt i heroiczne próby okiełznania żywiołów podporządkowane są w artystycznej wizji Ruszczyca kosmicznym siłom , wpisane w plan Boskiego Stworzenia .
Połać zaoranej ziemi dominuje w monotonnym krajobrazie obrazu W świat ( 1901 ), w którego bezkresie giną miniaturowe postacie wędrowców , oddając nikłość ludzkiej egzystencji . Związany z czcią dla chtonicznych bóstw wydaje się obraz Sobótki ( 1898 ) symbolizujący witalność ludu kultywującego prasłowiański obyczaj . Ostry kontrast ognistej czerwieni i zmatowiałej czerni intensyfikuje tu ekspresję zatracających się w wirze tańca postaci unoszących jarzące się w mroku nocy pochodnie . Potęgę żywiołu wody natomiast oddaje obraz Z brzegów Wilejki ( 1900 ), w którym spieniona rzeka uderza w ścianę zapory .
Podobnie jak wielu polskich symbolistów Ruszczyc koncentrował uwagę na momentach przełomu , na wczesnej wiośnie i późnej jesieni , nasycając fragmentaryczne widoki leśnych strumieni mocnymi tonami barw i lśnieniem świetlnych refleksów ( Ruczaj leśny , 1898-1900 ; Ostatni śnieg , 1898-1899 ; Wiosna .
W dojrzałym malarstwie artysty znalazła pełne odzwierciedlenie miłość do rodzimej Wileńszczyzny , jej krajobrazów , wsi , zabytków i ruin . Przeszłość ( 1902-1903 ) ukazuje kamienne mury Wilna przysypane śniegiem ; kryją one tajemnice przeszłości , przywołują wspomnienia tragicznych dziejów ojczyzny i trwają niczym symbole narodowej tożsamości .
7