ANALIZA TWÓRCZOŚCI
Historycy sztuki wciąż nie są zgodni do jakiego nurtu zakwalifikować działalność Winiarskiego, niektórzy przypasowują ją do tradycji konstruktywistycznej( J. Bogucki) lub prekursorskiej dla konceptualizmu i op-artu( B. Kowalska, A. Rottenberg). Ta niezgodność wśród badaczy wskazuje na unikatowy charakter działalności twórcy, plasujący się wśród takich indywidualności polskiej sztuki jak Roman Opałka, Jerzy Rosołowicz czy Józef Berdyszak.
Na twórczość Ryszarda Winiarskiego wpływ miały dwa czynniki. Pierwszym z nich, bezpośrednim, było ścisłe wykształcenie artysty na kierunku mechaniki precyzyjnej – rozwijanie logicznych równań oraz pragmatyczne zastosowanie abstrakcyjnej nauki odcisnęły swoje piętno od początków twórczej drogi artysty. Drugim z czynników, pośrednim, było kształtowanie się paradygmatu teorii sztuki okresu początków działalności Winiarskiego. Próby połączenia sztuki z nauką, analiza możliwości jakie konglomerat ten mógłby uzyskać, doprowadziły do szczególnych wydarzeń jak Sympozjum Artystów- Plastyków i Naukowców w Puławach. Nagrodzenie prac Winiarskiego, który był świeżo upieczonym magistrem, świadczyć mogą o wyjątkowości sztuki artysty.
Twórca w swoich pierwszych cyklach starał się za wszelką cenę odgraniczyć się od tradycyjnej roli sztuki i artysty, komponując swoje obrazy za pomocą naukowych narzędzi. Od połowy lat siedemdziesiątych do pierwszych lat następnej dekady komponował swoje oszczędne, wyważone kompozycje. Za pomocą badań statystycznych( głównie gier losowych i rachunku prawdopodobieństwa) Winiarski tworzył proces, graficzną reprezentację swoich badań – tak więc stworzone dzieła stawały się niejako relacją z zasadniczej części pracy, czyli rachunków, na bazie których powstawały. Artysta starał się unikać typowej dla sztuki nomenklatury, np. zamieniając określenie obraz na „ obszar( area)”. Również czynniki losowe decydować miały o wielkości i konstrukcji kompozycji. W pierwszych seriach Winiarskiego, a następnie rozwijanych w latach następnych cyklach, pojawia się prosty moduł geometryczny oraz kolorystyka ograniczona do dwóch barw – czerni i bieli, jako standardowego sposobu przedstawienia opozycji. Od końca lat sześćdziesiątych Winiarski zaczął dodawać elementy koloru oraz struktury przestrzenne.
Twórca rozwijał także swoje poszukiwania przestrzenne, z czasem, zwłaszcza w latach siedemdziesiątych, jego statystyczne kompozycje zostały wzbogacane o elementy reliefowe, dodające efektów optycznych. Pierwsze realizacje w przestrzeni polegały na przeniesieniu scenografii teatralnej do galerii sztuki( Galeria Współczesna, 1970). Następnie artysta zaczął eksplorować w przestrzeni swoje poszukiwania matematyczne. Obliczenia Winiarskiego pojawiały się na płaszczyznach, które coraz bardziej oddalały się od typowego, prostokątnego formatu malarstwa( Próby wizualnej reprezentacji przykładów statystycznych, Zbiór 239, 1975). Mniej więcej w tym samym czasie, w latach 1967— 1977 stworzył kilka projektów scenograficznych dla warszawskiego Teatru Polskiego, których założenia nawiązywały do międzynarodowego konstruktywizmu.
Rozwijanie potencjału w geometrii przestrzennej przyniosło także dzieła kinetyczne związane z przestrzenią kreacji( Geometria w krajobrazie, Gorinchem, 1974). Na rozwinięcie koncepcji prac przestrzennych wpływ miało również przyłączenie się do działań międzynarodowej grupy „ Arbeitskreis”. Większość z dzieł tworzonych in situ, rozwijało ideę interaktywnej gry z widzem( Galeria Współczesna, Warszawa, 1972). Pomysł ten kontynuował w projekcie Salony gry. Gra, jej zasady stały się najważniejszym elementem ówczesnych działań artysty. W tym samym czasie, swoje obrazy Winiarski zaczął ujmować w formy schematów i rysunków technicznych( np. Rysunek 61— 72, 1977; Połącz 40 wylosowanych punktów, 1981).
Na początku lat osiemdziesiątych artysta wciąż używał podobnych środków lecz zaczął odnosić się do historii sztuki, jego prace zyskały pewien pierwiastek emocjonalny. Winiarski kontynuował teorię ekspresyjnego oddziaływania geometrii w sztuce( seria Ekspresja geometrii, od 1983). W 1984 skonstruował manifest oraz towarzyszącą mu instalację pod tytułem Geometria w stanie napięcia, dalej rozwijając możliwość wywierania emocji za pośrednictwem geometrii, w realizacji artysta użył m. in. objets trouves( inne realizacje w tym nurcie: np. Geometria czyli szansa medytacji, 1987). W latach dziewięćdziesiątych Winiarski prowadził podobne badania, a także zajął się działalnością akademicką, kuratorską oraz podsumowującą swój dorobek. Od połowy dekady, z powodu postępującej choroby, Winiarski zawiesił aktywność twórczą.
31