Katalogi wystaw Katalog prywatnej kolekcji dzieł sztuki

OPIS OBRAZU Kompozycja obrazu przedstawia wieloelementową, abstrakcyjną kompozycję. Kolorystyka dzieła została ograniczona do dwóch barw – czerni i bieli, oddziałujących na siebie kontrastowo. Nieregularne formy, które budują przedstawienie, zostały zakomponowane za pomocą modułu drobnego kwadratu 1 × 1 cm, budującego większe, geometryczne elementy. Kształty rozmieszczone są równomiernie, niesymetrycznie na całej płaszczyźnie. Zestawienie daje efekt rozedrgania obrazu. Na odwrocie płótna odnaleźć można eksplikację rozmieszczenia elementów na obszarze płótna. Podczas rzucania dwiema kostkami do gry, jedna z nich wskazywała ilość elementów czarnych, druga białych. Opis sugeruje przynależność pracy do poszukiwań podjętych przez artystę w Próbie wizualnej reprezentacji rozkładów statystycznych. Sprowadzenie elementów obrazu do dwóch kolorów oraz formy kwadratu (pojawiającej się także w samej formie drewnianego podłoża) traktować można jako opracowany moduł i najprostsze odzwierciedlenie graficzne układu zero-jedynkowego, którym posługiwał się Winiarski. Unikając przypadkowości oraz niemal całkowicie odchodząc od pojęcia sztuki jako efektu inwencji twórczej, Winiarski usiłuje połączyć sztukę z nauką jako obraz logiki i obiektywności świata. Kompozycja Winiarskiego ma przede wszystkim przynosić efekt intelektualny, nie estetyczny. Abstrakcyjne obrazy Ryszarda Winiarskiego: biało-czarne lub wielobarwne, płaskie lub przestrzenne układy drobnych kwadratów, wymykają się prostemu opisowi; nieodmiennie pojawiają się w nim słowa „los” i „przypadek w grze”. Stąd prosta już droga ku pytaniom o Los i Przypadek w Życiu. Precyzyjne w formie obrazy Winiarskiego nie niosą precyzyjnych odpowiedzi, są „otwarte”. I tak geometria staje się dla widza „szansą medytacji”. Artystyczny program Winiarskiego sformułowany został wówczas, gdy na świecie odchodzono od malarstwa skrajnie ekspresyjnego, dostrzegano sens w łączeniu sztuki i nauki. Powstał op-art i minimal art. W rok po debiucie Winiarskiego, Sol LeWitt ogłosił manifest konceptualizmu. Wówczas też zaczyna się fascynacja możliwościami komputera, mówi się o „sztuce komputerowej”. Wypada jednak zauważyć, że każda z prac Winiarskiego to efekt rzutów kostką i żmudnych obliczeń przenoszonych na płótno ręką artysty. W efekcie, estetyczny wyraz obrazów Winiarskiego odległy jest od oschłości prac powstających także dziś przy pomocy komputerowych programów graficznych. Niewątpliwie, Winiarski jest w Polsce „klasykiem gatunku”. Obok twórczości Opałki i Rosołowicza, działalność Winiarskiego należy do najciekawszych fenomenów polskiej sztuki lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych w jej „chłodnym” nurcie. Dążąc do maksymalnego uproszczenia środków artystycznego wyrazu, Winiarski posługiwał się początkowo tylko czernią i bielą (odpowiednikami matematycznych zer i jedynek) oraz kwadratem jako 29 stałym modułem budującym kompozycje, których zapis powstawał w wyniku zastosowania przypadku w procesie tworzenia pracy (rzut kostką do gry, losowanie, wybór przypadkowych liczb). Zgodnie z koncepcją artysty jego prace były wynikiem połączonych ze sobą czynników przypadku i zaprogramowania. Program przewidywał np. wybór wielkości kwadratu, wybór koloru lub narożnika obrazu, od którego zaczynała się rozwijać kompozycja. O ostatecznym wyborze elementów decydował jednak przypadek, czyli rzut kostką lub monetą. Pod jego ręką przypadek nabierał cech logiczności. Ta na pozór swobodna gra z mechanizmem przypadku służyła do poznawania świata. Artysta twierdził bowiem, że: „Struktura świata zbudowana jest z elementów przypadkowych, a rzeczywistość pełna jest przykładów sytuacji losowych, zdarzeń przypadkowych.” Bożena Kowalska dowodzi w swoich tekstach o twórczości Ryszarda Winiarskiego, że jego sztuka wyprzedziła swój czas, zawierała bowiem w sobie pierw iastki konceptualizmu. Zwraca uwagę na rolę procesu, jako pierwszorzędną w sztuce Winiarskiego. Artysta wielokrotnie podkreślał, że nie interesuje go zapis procesu aleatorycznego, ale sam proces owych działań prowadzący do powstania faktu materialnego, czyli dzieła. Na kilku wystawach obok obrazów Winiarski prezentował plansze, na których spisane były reguły wyjaśniające program, wg którego powstały dane prace. Winiarski udowodnił też, że trzymając się swoich pierwotnych założeń można stworzyć nowe możliwości, które są niezwykle płodne artystycznie: artysta komplikował układy czarnych i białych kwadratów przez dodanie losowo wybranego koloru lub trzeciego wymiaru. Formy przestrzenne od początku interesowały Winiarskiego, budował trójwymiarowe obiekty przypominające architektoniczne modele nowoczesnego miasta. Na płaskich powierzchniach, które przybierały kształty już nie tylko tradycyjnego prostokąta lub kwadratu, ale także rombu lub wysokich, cienkich listewek pojawiała się gra z iluzją perspektywiczną. Już w 1968 roku artysta zaczął tworzyć programy, w wyniku których powstawały prace wielobarwne, reliefowe struktury wizualne, a nawet formy kinetyczne.

Katalogi wystaw Katalog prywatnej kolekcji dzieł sztuki | Page 29