Volkan SAHIN
[email protected]
KIRMIZI SAVASÇI
LIKOPEN
Kimyager
(Ögrenci)
B
azı zamanlar kahvaltı sofralarımızda, bazen bir yemeğin
içerisinde veya mükemmel bir sebze salatasını kırmızı
parlak rengiyle süslerken görür ve bir güzel yeriz. Peki bir
çırpıda yediğimiz domatesin organizmamızdaki etki mekanizması ve faydaları hakkında ne kadar bilgi sahibiyiz ?
Domates içerisinde likopen adı verilen ve bir karotenoid olan
savaşçılar barındırır. Bu yazıyla domates ve onun savaşçıları
(likopen) hakkında biraz fikir edineceğiz. İsterseniz başlayalım.
19
Likopen tüm karotenoidlerde olduğu gibi asiklik C40H56 yapısından türemiştir. 11 konjuge ve 2 konjuge
olmayan çift bağlı açık zincirli bir hidrokarbondur.
Molekül formülü C40H56 , molekül ağırlığı 536.873 g/mol ve IUPAC sistematik adlandırmaya göre kimyasal adı “(6E,8E,10E,12E,14E,16E,18E,20E,22E,24E,26E)2,6,10,14,19,23,27,31-Oktametildotriakonta
-2,6,8,10,12,14,16,18,20,22,24,26,30-tridekaen” olan likopen parlak kırmızı bir karotenoid pigmenttir.
Sekiz izopren birimden meydana gelmiş bir tetraterpendir. İnsan vücudunda bulunan en yaygın karotenoiddir ve en güçlü antioksidanlardan birisidir.
Likopenin rengi onun eşlenik (konjuge) karbon çift bağlarından kaynaklanır. Her bir çift bağ elektronların bir üst enerji seviyesine çıkmaları için gereken enerjiyi azaltır, böylece molekülün gittikçe daha
büyük dalga boylarında görünür ışık soğurabilmesini sağlar. Likopen görünür spektrumun çoğunu
soğurduğu için kırmızı görünür.
Likopen yükseltgenirse (oksitlenirse) karbon atomları arasındaki çift bağlar parçalanır, molekül daha
küçük parçalara bölünür, bunların her biri bir oksijen atomuyla çift bağ kurmuş olur. Bu C=O bağları da
ışığı soğursalar da soğurdukları ışığın dalga boyu bu moleküllerin renkli görünmesi için yeterli değildir.
Likopen indirgendiği zaman da benzer bir sonuç olur, indirgenme sonucu çift bağlar tek bağa dönüştüğü
için görünür ışığı soğuramaz.
Günlük yaşamımızda tükettiğimiz ve içerdiği likopen oranı yüksek meyve sebzeler arasında domates,
karpuz, pembe greyfurt, pembe guava, ve kuşburnu bulunur.