olan her bildirim desteklenir, hatta çalışana
cesareti nedeniyle ödül bile verilebilir.
l Çalışana bildirimi nedeniyle asla misille-
me yapılmaz. Bildirim nedeniyle aleyhine
sonuç doğmaması için çalışan korumaya
alınır.
l Bildirim her türlü iletişim vasıtasıyla
yapılabilir. Hotline olarak tabir edilen te-
lefonla yapılan bildirimler için çalışanların
kendi anadilleri ile ifade edebilecekleri te-
lefon hatları oluşturulur. E-mail ve telefon
bildirimi isim belirtmeden (anonim) yapı-
labilir.
l Bildirimin, şirketin Etik ve Uyum, Hukuk,
İK gibi departmanlarına ve çalışanın üst yö-
neticisine de yapılabileceği konusunda çalı-
şanlarda farkındalık yaratılmalıdır.
l Bildirimi kaydetmek ve tarafsızlığı sağla-
mak için şirket haricinde hizmet alınan pro-
fesyonel hizmet sağlayıcılardan yararlanılır.
l Etik ve uyum ihlali oluşturabilecek bildi-
rimler için mutlaka dosya numarası ve ola-
yın durumuna göre bir soruşturma takımı
kurulur.
l Kötü niyetli ve sadece suç uydurma niteli-
ğinde bildirimler yasak olup, cezalandırılır.
Bildirim sisteminin suiistimal edilmesi en-
gellenir.
l Bildirim sisteminin işleyişi hakkında ça-
lışanlara bilgilendirmeler sürekli olarak
yapılır, panolar, posterler ve benzeri görsel-
lerle bu bildirim yöntemleri hatırlatılır. Şir-
ketin uyum yöneticisi, genel müdürü ve üst
yönetimi tarafından, çalışanlar bildirime
teşvik edilerek üst yönetimin tutumu (tone
from the top) açıkça ortaya konur.
DİLE GETİRME SADECE ŞİRKET
İÇİNDE Mİ DESTEKLENİYOR?
Cevap basitçe, hayır. ABD’yi ele alırsak,
Sermaye Piyasası Kurumu’nun (U.S. Securi-
ties Exchange Commission - SEC) 2011’de
Dodd-Frank Wall Street Reform kanunu
uyarınca yürürlüğe soktuğu, şikayetçinin
ödüllendirilmesi sistemi temelde ABD Ser-
maye Piyasası Kanunu’na aykırı ve ceza
gerektiren işlemlerin ortaya çıkarılmasını
ihbar mekanizması geliştirilmesini ve ih-
barları ile sonuca ulaşılmasını sağlayan şi-
kayetçilerin ödüllendirilmesini amaçlıyor.
SEC, Sermaye Piyasası Kanunu’na göre usul-
süzlüklerin ortaya çıkarılmasında kaliteli
ve faydalı bilgi/ipucu veren ve bilgi sonucu
ilgili şirkete 1 milyon ABD Doları üstünde
ceza kesilmesine neden olan şikayetçilere
ABD’DE 1977’DE
YÜRÜRLÜĞE
GIREN RÜŞVETIN
ÖNLENMESI VE
YABANCI ÜLKELERDE
YOLSUZLUK
UYGULAMALARI
KANUNU’NA (FCPA)
GÖRE, UYUM
PROGRAMLARINDA
BIR ZORUNLULUK
OLAN ŞIRKET
IHBAR HATLARI DA,
ŞIRKETLER IÇINDE
USULSÜZLÜKLERI
ORTAYA
ÇIKARMADA EN
ETKILI YOLLARDAN
BIRI OLARAK
GÖRÜLÜYOR.
ceza bedelinin %10’u ile %30’u arasında
ödül verilmesi konusunda yetkilidir.
İlgili düzenleme 2011 yılından itibaren
şirketler hakkındaki usulsüzlük ihbarla-
rının gitgide artmasına yol açtı ve normal
şartlarda ortaya çıkması zor olan suiistimal
ve kanuna aykırılıkların, özellikle şirket
çalışanları tarafından vâkıf olunan bilgiler
sayesinde ortaya çıkmasında büyük rol oy-
nadı. İhbarcıların şirket çalışanı veya eski
çalışanı olma şartı bulunmamasına rağmen
yapılan ihbarların %65’i şirket çalışanları
tarafından gerçekleştirildi.
1977’de yürürlüğe giren Rüşvetin Önlen-
mesi ve Yabancı Ülkelerde Yolsuzluk
Uygulamaları Kanunu (Foreign Corrupt
Practices Act) veya bilinen ismiyle FCPA
kanununa göre uyum programlarında bir
zorunluluk olan şirket ihbar hatları da, şir-
ketler içinde usulsüzlükleri ortaya çıkar-
mada en etkili yollardan biri olarak görülü-
yor. İlgili şikayet hatları şirket çalışanlarını
usulsüzlükleri şirket içinde dile getirmeye
teşvik ederken aynı zamanda SEC’in orta-
ya koyduğu ödül sistemi ile şirket içinde
usulsüzlükleri dile getirmede bir sonuç
alamayan şikayetçilerin devlet tarafından
korunmasını ve şikayetlerin teşvik edil-
mesini amaçlıyor. Bu konuda SEC şikayetçi
ödüllerine getirilen en büyük eleştiriler-
den biri, ilgili ödül mekanizmasının şirket
içi şikayetleri azaltacağı ve şikayetçilerin
şikayetlerini -ödül almak için- doğrudan
devlet makamlarına ileteceği konusunda
RAKAMLARLA İHBAR ÖDÜLLERİ
n Şimdiye kadar bir ihbarcıya verilen en fazla ödül UBS şirketinin
vergi kaçırma ihbarı neticesinde eski çalışanına 104 milyon ABD
Doları verilmesi, ikinci en yüksek ödül ise Pfizer şirketinin yasadışı
tanıtım uygulamalarını ihbar eden çalışanlarına 102 milyon ABD
Doları verilmesi olmuştur.
n SEC 2011 reformundan beri yaklaşık 135 milyon ABD Doları
ödül dağıtmıştır. SEC kapsamında verilen en büyük ödül 2012’de 30
milyon ABD Doları, ikinci en yüksek ödül 2016’da 22 milyon ABD
Doları’dır.
n SEC’e 2016 yılında 4200, 2011 yılından beri toplam 14.000 civarı
ihbar/ipucu ulaşmıştır.
n İhbarcıların verdiği ipuçları şimdiye kadar SEC’in şirketlerden 904
milyon ABD Doları ceza tahsil etmesine yol açmıştır.
5