Deprem öldürmez bina öldürür . 1999 Marmara Depremi ’ nden beri ezberlediğimiz bu cümleyi acaba “ deprem öldürmez yolsuzluk öldürür ” diye değiştirebilir miyiz ? Depremleri önceden tahmin edemediğimize ve önleyemediğimize göre depremlerin etkilerini azaltmaktan başka çaremiz var mı ?
Birçok depremde ölü ve yaralı sayısının binalarda kullanılan betonun kalitesizliği , zemin analizinin iyi yapılmaması ile kolon ve kirişlerin yeterli tasarlanmaması gibi sebeplerle arttığını kamuoyu artık gayet iyi biliyor . Peki bunların temel sebepleri nedir ? Neden kalitesiz betonlar kullanılmış ; zemin analizi yapılmamış , kolon ve kirişler iyi tasarlanmamıştır ?
Yanıt da aslında bir roket bilimi uzmanlığı gerektirmez : Ya sağlam bina yapımı ile ilgili hukuki düzenlemeler yeterli değildir ya da yolsuzluk yüzünden halihazırda bulunan düzenlemelere uyulmamıştır . Elbette bütün bu ölümlerde yolsuzluğun payını yüzde yüz hesaplamak imkansızdır ama binaların yıkım sonrası durumlarını gördükten sonra yolsuzluğa bulaşmış müteahhitler ile bina müfettişlerinin işbirliklerinin ölü sayısının bu kadar artmasında bir etkisi olduğunu söylemek o kadar zor olmuyor .
47
Hala toplumsal hafızamızda unutulmayan Marmara Depreminde resmi raporlara göre , 17 bin 480 ölüm , 23 bin 781 yaralı oldu . 285 bin 211 ev , 42 bin 902 işyeri hasar gördü . Ayrıca 133 bin 683 çöken bina ile yaklaşık 600 bin kişi evsiz kaldı . Yapılan hesaplar , yaklaşık 16 milyon insanın , depremden değişik düzeylerde etkilendiğini gösteriyor . Marmara Depremi ’ nde can kaybının bu kadar fazla olmasının en büyük nedenlerinden biri olarak , yolsuzluk sebebiyle yasal düzenlemelere uymayan binalar gösterilmişti . Özellikle 1980-1999 yılları arasında inşaat sektöründe yolsuzluğun varlığı geniş çevrelerce kabul ediliyor .
“ Bir binanın yapısal bütünlüğü binayı yapanın sosyal bütünlüğünden daha güçlü değildir .” Güçlü ve insanı sarsalayıcı bir ifade değil mi ? Bir tane de biz ekleyelim : Toplumsal fay hatlarının yanında , sismik fay hatları nedir ki ? Yapılan birçok araştırma , depremin değil , yolsuzluk nedeniyle kötü ve çürük yapılmış binaların insanları öldürdüğünü göstererek , bu savların doğruluğunu güçlü bir biçimde kanıtlıyor
Bu dönemde , her türlü izin veya denetim , yolsuzluk konusunda büyük şaibe altında olan belediyeler ve kamu görevlileri tarafından sağlanıyordu . İzin alamayan veya denetimden geçemeyen birçok binanın daha sonra belediye başkanı vb . görevlilerin özel istekleri ile onay aldığı bilinen bir gerçekti . Özellikle yapı projelendirme hataları ( Deprem şartnamesine uygun olmayan