RÖPORTAJ
gelişmekte olan ülkelerde olan faaliyet-
lerinde verdikleri rüşvet yüzünden kar-
şılaşıyorlar.
Yolsuzluğun küresel boyutu ne ka-
dar? Bu rakam dünya GSMH’ının ne
kadarına denk geliyor?
Yapılan son araştırmalara göre Dünya-
nın toplam Gayri Safi Milli Hasılasının
yaklaşık %5’i yolsuzluk tarafından yok
ediliyor.
28
Kuruluşların yıllık gelirleri-
nin ortalama %5’ini suisti-
maller nedeniyle kaybettik-
lerini gösteriyor. 79.6 trilyon
dolarlık 2017 yılı dünya
Gayrisafi Hasılasına uyarla-
dığımızda, suistimale bağlı
olarak yaklaşık 4 trilyon
dolarlık tahmini bir küresel
kayıp ortaya çıkıyor.
Dünya Ekonomik Forumuna göre ise yol-
suzluk dünya genelinde iş yapma maliye-
tini %10 arttırıyor. Herhangi bir şirketin kar oranının %10
artmasının ne kadar önemli olduğu düşünülürse bu oranın
ne kadar yüksek olduğu hemen göze çarpacaktır. Uluslara-
rası Ülkeler Risk Rehberi yolsuzluk endeksine göre yolsuz-
luk kayıt dışılığı teşvik ediyor. Bir ülkenin yolsuzluk endek-
sinde bir puanlık azalmanın, kayıt dışı sektörün boyutunda
%9,7 oranında bir azalmaya neden olduğu düşünülüyor.
Görüldüğü gibi yapılan her türlü değerlendirmede, etik dışı
davranışlar özel sektör gelişmesinin önündeki en önemli
engellerden biri olarak ortaya çıkıyor.
Tipik bir kuruluş her yıl gelirinin % kaçını suisti-
maller yüzünden kaybediyor?
En başta bu tür suistimallerin maliyetlerinin tam olarak öl-
çülmesinin çok zor olduğu ortada olan bir gerçek. Rapor-
larda yer almayan ve hatta tespit edilemeyen suistimallerin
maliyetlerini tam olarak kimse bilemeyecektir.
Fakat bu konuda yine de çalışmalar yapılıyor. Özellikle
Uluslararası Suistimal İnceleme Uzmanları Birliği ACFE’nin
2018 raporu bu konuda bize ilginç veriler sunuyor. ACFE uz-
manlarının hesaplamalarına göre kuruluşların yıllık gelirle-
rinin ortalama %5’ini suistimaller nedeniyle kaybettiklerini
gösteriyor. 79.6 trilyon dolarlık 2017 yılı dünya Gayrisafi
Hasılasına uyarladığımızda, suistimale bağlı olarak yaklaşık
4 trilyon dolarlık tahmini bir küresel kayıp ortaya çıkıyor.
Kuruluşların %53’ü suistimal kayıplarını telafi edemiyor,
sadece %15’i tamamen bu kaybı telafi edebiliyor.
Uluslararası Şeffaflık Derneği tarafından hazırlanan 2019
Yolsuzluk Algı Endeksi’nde Türkiye son yıllarda en fazla
düşüş gösteren ülkelerden biri oldu ve ülkeden biri oldu ve
180 ülke içinde 91. sırada yer aldı. Türkiye, Endeks sırala-
masında bir yıl içinde 13 basamak geriye düştü.
Bu durum ülkemizi 2013-2019 yılları arasında en çok düşüş
yaşayan üç ülkeden biri yaptı. Türkiye bu yıllar içinde 11 puan
kaybederek tam 38 sıra geriledi. Bu dönemde en çok puan kay-
beden diğer iki ülke ise Macaristan ve Saint Lucia oldu.
Yine bir başka uluslararası kuruluş TRA-
CE -Türkiye temsilciliğini TEİD olarak
yürütüyoruz- tarafından yapılan “2018
Rüşvet Risk Matrisi”nde ise Türkiye
200 ülke içinde 130. sırada yer aldı.
Küçük ve orta ölçekli işletmeler ya-
şanılan suistimallerde vaka başına
ne kadar zarar ediyor? Bu rakam
global şirketlerde ne kadar?
ACFE 2018 raporuna göre Çalışmaya
göre küçük işletmeler genellikle, suisti-
mal önleyici kontrollere daha az sahip
olduğu için, suistimale karşı daha sa-
vunmasız olarak görülüyorlar. Raporda incelenen vakalar-
da 100 ve daha az çalışanı olan küçük işletmeler ortalama
200.000 Dolar, 100’den fazla çalışanı olan ve büyük ölçekli
olarak değerlendirilen işletmeler ise ortalama 104.000 Do-
lar kayıp verdiği belirlenmiştir.
Türkiye’de suistimallerin firmalara faturası ne ka-
dar?
Türkiye’nin 2017 Gayrisafi Milli Hasılası yaklaşık 860 mil-
yar dolardır. ACFE 2018 raporunda bahsi geçen %5 oran ile
hesaplarsak, Türkiye için suistimallerin tüm ülkeye maliyeti
yaklaşık 43 milyar dolar olduğu söylenebilir. Yani Türkiye
nüfusunun yaklaşık 80 milyon olduğu düşünülürse, her bir
Türk vatandaşı suistimal kayıpları için cebinden yaklaşık
540 dolar ödüyor diyebiliriz.
Daha çok hangi sektörlerde suistimal vakaları görü-
lüyor?
Derneğimiz tarafından gerçekleştirilen TEİD 2016 Yolsuz-
luk Algı Araştırmasında; Yolsuzluğun en çok hangi sektör-
lerde yaygın olduğunu düşünüyorsunuz" sorusuna, katı-
lımcıların %57'si lojistik ve gümrük, %55'si inşaat, %35'i
medya ve iletişim, %24'ü ilaç, yanıtlarını verdi. Yolsuzluğun
en az yaygın olduğu düşünülen sektörler sorulduğunda ise
katılımcıların %31'i bilgi teknolojileri, %31'i sivil havacılık,
%29'u savunma sanayi olarak yanıtladı.
Edelman Güven Barometresine göre ise en az güven duyu-
lan sektörler Finans ve Enerji olarak göze çarpıyor. En fazla
güven duyulan sektörler ise Teknoloji ve Otomotiv.
Çalışan suistimalleri daha çok hangi şekilde oluyor?
Derneğimizin KPMG ile birlikte yürüttüğü Etik ve uyum yö-
netimi (Türkiye değerlendirmesi) anket çalışmasında Ka-
tılımcıların %62’si, son bir yıl içerisinde firmalarında bir
suistimal vakası yaşandığını bildiğini ifade etmiş olup bu
kişilerin %81’i, son bir yıl içerisinde firmalarında 1 ila 5
arasında çalışan suistimali vakası yaşandığını belirtmiştir.
Katılımcılar, firmalarının maruz kaldığı çalışan suistimal
tiplerinin ağırlıklı olarak yolsuzluk (%54) ve şirket varlık-
larının kötüye kullanılması (%41)
olduğunu ifade etmiştir. Mali Tablo
Suistimalleri ise %3’lük bir paya sa-
hiptir.
Yine Derneğimizin KPMG ile yaptığı
Etik ve Uyum Anketinde ülkemizde-
ki şirketleri temsil eden katılımcılar,
çalıştıkları firmaların maruz kaldığı
en büyük riskleri sırasıyla suistimal
(%62), kişisel verilerin ihlali (%59),
rekabet kurallarına uyumsuzluk
(%47), rüşvet ve yolsuzluk (%38) ve
iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin riskler
(%37) olarak belirlemiştir.
Derneğimizin 2016 Yolsuzluk Algı
Araştırmasında ise "Özel sektörde en
çok karşılaşılan etik dışı davranışlar
sorulduğunda" orta ve düzey yöne-
ticilerin %70'i, çalışanların %60'ı
"Önemli bir işi hızlandırmak veya
yaptırtmak için hediye ya da para
vermek", yöneticilerin %50'si, çalı-
şanların %53'ü "İşyerinde yapılan
Derneğimizin KPMG ile
birlikte yürüttüğü Etik ve
uyum yönetimi (Türkiye
değerlendirmesi) anket
çalışmasında katılımcıların
%62’si, son bir yıl içerisinde
firmalarında bir suistimal
vakası yaşandığını bildiğini
ifade etmiş olup bu kişilerin
%81’i, son bir yıl içerisinde
firmalarında 1 ila 5 arasın-
da çalışan suistimali vakası
yaşandığını belirtmiştir
uygulamalarda yakın arkadaş veya
aile fertleri için kuralları esnetmek",
yöneticilerin %43'ü, çalışanların
%29'u "Önemli bir işi hızlandırmak
veya yaptırmanın karşılığında bir
vaadde bulunmak", yöneticilerin
%39'u, çalışanların %24'ü "Ticari
kazanç sağlamak adına ihaleye çeşitli
yollarla müdahale etmek", cevapları-
nı verdi.
BİLGİ: KPMG ile birlikte yürüttüğü
Etik ve uyum yönetimi (Türkiye değer-
lendirmesi) anket çalışmasında Anket
katılımcılarının çalıştıkları firmalar
ağırlıklı olarak Endüstriyel Üretim,
Enerji, Finansal Hizmetler, Tüketici
Piyasası gibi sektörlerde faaliyet gös-
termekte olup anket katılımcıları ise
Uyum Görevlileri, Hukuk Müşaviri
ve Avukatlar, Risk Görevlileri, İn-
san Kaynakları Yöneticileri, Finans
Müdürleri ve İç Denetim Müdürle-
ri’den oluşmaktadır.
29