GÜNDEM
Bu görsel www.theconversation.com sitesinden alınmıştır.
Bu görsel www.iha.com.tr sitesinden alınmıştır.
20
“Birçok insan sosyal medyayı birleşmek, ufuklarını daha da genişletmek için değil; tek gördükleri
şeyin kendilerinin birer yansıması olduğu, sadece kendi seslerinin yankılarını işittiği rahat bir alan
açmak için kullanmaktadır.” Zygmunt Bauman
genişletmek için değil; tek gördükleri şeyin kendilerinin
birer yansıması olduğu, sadece kendi seslerinin yankılarını
işittiği rahat bir alan açmak için kullanmaktadır.” diyordu.
Bu ifade, sosyal medyadan elde ettiğiniz bilgileri de bu tür
sübjektif bir süzgeç ile kabul etme eğilimimizin ifadesi ola-
rak görülebilir.
Özellikle konunun uzmanı olduğunu iddia eden uzun twe-
et’ler ve kimden geldiği belli olmayan bir akrabadan gelen
ses kayıtları ile görüntüler birçok konuda yanıltıcı bilgiler
sunuyor. Bazen içerdiği bilgiler doğru olsa da eksik olduğu
için bizi yanıltabiliyor. Mesela Türklerin Corona’ya yakalan-
mayacağını, Corona’dan tuzlu su gargarası ile korunacağını
iddia eden bir çok yanlış bilgi ne yazık ki sosyal medya ara-
cılığı ile her yere yayıldı.
Bu konuda çok meşhur olan bir fotoğraf bu konudaki ya-
nıltıcı haberlerin bir örneği olarak gösterilebilir. Tüm sos-
yal medyada yayılan ve hepimizin de gördüğü bir fotoğraf;
ambulansa taşınan bir hastayı gösteriyor ve farklı yerlerin
adını vererek COVID-19 virüsünün o bölgeye geldiğini id-
dia ediyordu. Söz konusu fotoğraf farklı tarihlerde İstanbul,
Ankara, Samsun, Alanya, Derince, Bursa veya Sakarya’da
yaşanmış gibi paylaşılmıştı. Bu paylaşımlara göre fotoğraf
Ümraniye Devlet Hastanesi, Ankara Sincan Lokman Hekim
Hastanesi, Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Alanya
Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Bursa Şevket Yılmaz Eğitim
Hastanesi, Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hasta-
nesi, Ankara Hacettepe Hastanesi, Derince Sopalı gibi has-
tanelerden olduğunu iddia ediyordu. Elbette gerçek böyle
değildi. Sonunda haber siteleri ve kullanıcılar da olayın far-
kında vardı. Aslında görüntüler Umre’den dönüp COVID-19
şüphesiyle Kaynarca’daki Devlet Hastanesi’nden Sakarya’ya
test edilmek üzere nakledilen hastanın idi ve test sonuçları
da negatif çıkmıştı. Görüldüğü gibi aslında görüntü gerçek
olsa da bazı gerçek olmayan ayrıntıların eklenmesi ile konu
bambaşka bir hale gelmişti.
Sosyal medyadaki bilgi kirliliğine karşı bireyleri bilinçlen-
dirmek amacı ile başarılı yayınlar yapan Teyid.org’a göre
konu hakkında bilgi verdiği iddia eden tweet zincirleri de
yanlış bilgi sunabiliyorlar. Bu tür yanlış bilgi veren payla-
şımların ortak noktası; bir iki doğru bilgi kırıntısının, geri
kalanları kanıtlamak için kullanılması. Bu tür bilgi kırıntı-
larının bazıları geçmişteki koronavirüs salgınları, bazıları
grip virüsü, bazıları da bu konulardan tamamen bağımsız
olaylar hakkında olabiliyor. Yine Te-
yid.org’da yer alan yazısında Emre
Saklıca’ya göre “Karmaşık tweet zin-
cirleri tam olarak böyleler; doğrulu-
ğu ispat edilmemiş haberler, konuyla
alakasız içerikler üzerine kurulular
ve bazıları metodolojik olarak doğru-
lanmaya uygun da değil.“
COVID-19 salgını sırasında, öznel gö-
rüşlerin ve gerçeklikleri kanıtlanma-
mış iddiaların geçerli bilimsel ve bi-
yomedikal gerçeklerle rekabet ettiği
bir dönemde geçiyoruz. Ortaya atılan
iddiaların gerçekliğini desteklemek
için gereken kanıtlar göz ardı edilir-
ken; toplumun tüm kesimleri kendi
siyasi, sosyal ve felsefi fikirlerine uy-
gun olan kısmi gerçeklerin peşinden
gitmeyi tercih ediyor. Bilim adamla-
rının ortaya getirdiği deliller yeteri
kadar ilgi çekici olmadığı veya sosyal
medya kullanıcılarının öznel bakış
açısıyla uymadığı için değerlerini
halkın gözünde kaybediyorlar. Artık
komplo teorisyenlerinin, ilgi budala-
larının ve bildiğiniz mitomanların ya-
rım yamalak bilgileri ile öne sürdük-
leri tezlerin önemi artıyor.Özellikle
böyle karmaşık ve biraz da belirsiz
durumlarda kamu görevlileri ve uz-
“Karmaşık tweet zincirleri
tam olarak böyleler; doğru-
luğu ispat edilmemiş haber-
ler, konuyla alakasız içerikler
üzerine kurulular ve bazıları
metodolojik olarak doğru-
lanmaya uygun da değil.“
sosyal, politik ve kültürel temelleri
konusunda uzmanların devamlı bilgi
vermesi gerekiyor.
Bizlerin yapması gereken ise en baş-
ta konunun gerçek uzmanlarının ve
kamu yetkililerinin açıklamalarını
takip etmek olmalıdır. Dünya Sağlık
Örgütü, Sağlık Bakanlığı gibi kurum-
lar sık bilinen yanlışlara karşı birçok
manlar erken ve iddialı beyanlarda
bulunmaktan kaçınırlar. Fakat bu dö-
nemde halkın bilgi açlığını doğruluğu
kanıtlanmamış bilgiler ile söylenti-
ler ile giderilmeye başlanıyor. Bu da
içinden çıkılmaz bir kaos için katkıda
bulunuyor. Unutmamak gerekir ki
günümüzde önümüze gelen bilginin
doğruluğunu öğrenmek için harcaya-
cağımız vakit; yanlış bilginin yayılma
hızından çok daha yavaş oluyor.
Peki ne yapmalı? Şu anda, COVID-19
salgını hakkında yanlış bilgilerin di-
jital olarak yaratılmasına ve yayılma-
sına karşı mekanizmalar geliştirmek
zorundayız. Bunu yapmak için sal-
gın hakkındaki biyomedikal bilginin
uyarı yayınlıyorlar. Yapılması gere-
kenleri hurafelerden arındırmış bir
biçimde öğrenmek için bu siteleri ta-
kip etmek gerekiyor.
Aşağıda bu konuda yayınlar yapan si-
telerin adresini bulabilirsiniz.
Dünya Sağlık Örgütü: https://www.who.int/emergencies/dise-
ases/novel-coronavirus-2019
T.C. Sağlık Bakanlığı: https://www.saglik.gov.tr/
Centers for Disease Control and Prevention: https://www.cdc.
gov/coronavirus/2019-ncov/index.html
TEYİT: https://teyit.org/konu/analiz/
Kaynak:
Teyit: https://teyit.org/yeni-koronavirusle-ilgili-seri-ve-kar-
masik-iddialar-iceren-paylasimlara-nasil-yaklasmali/
Evrim Ağacı : https://evrimagaci.org/covid19
Dawn: https://www.dawn.com/news/1541420
21