ETİK
2
016’da ABD Virginia eyaletinde küçük şirin bir ilçe
olan Fairfax’ın sakinleri, 31 yaşındaki itfaiyeci Nico-
le Mittendorff’ın intiharı ile sarsıldı. Başta sıradan
bir intihar vakası olarak görülen bu olayda polisin
araştırması sonucunda dijital delillere ulaşıldı ve Nicole
Mittendorff’ın uzun süredir iş arkadaşları tarafından siber
zorbalık kurbanı olduğu ortaya çıktı. İş arkadaşları Fairfax
Underground adlı bir dedikodu üreten internet sitesinde
anonim olarak Nicole aleyhine cinsel tacize varan yorumlar
ve paylaşımlarda bulunuyordu. Yıllarca devam eden bu si-
ber zorbalık vakası hakkında mağdurun müdürü ve işveren
yönetiminin durumdan haberleri olmadığı ortaya çıktı.
Siber Zorbalık Kavramı:
38
Zorbalık, daha ilk öğretim ve lise hayatında öğrenciler ara-
sında görülen bir davranış kalıbı olmakla birlikte son yıl-
larda iş yerinde yetişkin insanlar arasında da görülmeye
başlanmıştır. Zorbalık, basit saldırganlıktan farklıdır. Sal-
dırganlık tek bir eylem içerebilirken, zorbalık hedefe karşı
tekrarlanan saldırıları içerir ve sürekli bir davranış mode-
li oluşturur. Bu açıdan zorbalık ve mobbing etkileri açıdan
benzer olmakla birlikte zorbalık daha çok ABD literatürün-
de kullanırken mobbing ise Kıta Avrupası literatüründe yer
almaktadır. Mobbing, genellikle işverenler tarafından, İş
Kanunlarının işçiyi koruyan tazminat ve işe iade hükümle-
rinden kurtulmak için işçiyi istifaya zorlamak şeklinde sis-
tematik olarak uygulanmakta iken zorbalık daha çok çalışa-
nın iş arkadaşları tarafından sadece mağdura zarar verme
Siber Zorbalığın Özellikleri
- Kasıt: Davranış yanlışlıkla değil kasıtlı olmalıdır.
- Tekrarlanan: Zorbalık, yalnızca tek bir olayı de-
ğil, davranış modelini yansıtır.
- Zarar: Davranış mağdura zarar verici nitelikte
olmalıdır.
- Dijital Yöntem: Bilgisayarlar, cep telefonları
ve diğer elektronik cihazlar ile gerçekleştirilen si-
ber zorbalığı geleneksel zorbalıktan ayıran şeydir
Görsel www.shutterstock.com sitesinden alınmıştır.
amacıyla uygulanır ancak her iki kavramda da mağdur çoğu
zaman psikolojik zarar görmektedir.
Siber Zorbalık ise zorbalığın siber yollardan yani bilgisayar,
akıllı telefon ve diğer dijital iletişim yolları ile yapılan tü-
rüdür. İş yerinde zorbalık, bir çalışanı (ya da bir grup ça-
lışanı) yönlendiren, korkutmak, aşağılamak, zayıflatmak ya
da fiziksel ve duygusal stres de dahil olmak üzere çalışanla-
rın sağlığı veya güvenliği için risk taşır. Zorbalık davranışı,
hedefte savunmasızlık ve adaletsizlik duyguları yaratır ve
mağdurun psikolojik sağlığına zarar verir.
İş yerinde siber zorbalık genellikle saldırgan e-postalara
veya şakalar içeren metin mesajlarına veya belirli bir ırka,
uyruğa veya cinsel tercihe ilişkin uygunsuz ifadeleri de içe-
rir. Mağdur kişi ile ilgili utanç verici durumları çevrim içi
olarak diğer çalışanlarla veya tüm şirketle paylaşmak, çe-
şitli sosyal medya web sitelerinde ve mağdura yönelik sal-
dırgan ve küçük düşürücü paylaşımlar yapmak, mağdurun
psikolojisi üzerinde ciddi bir zarara yol açacak söylentile-
ri veya dedikoduları dijital ortamda yaymak gibi açık kötü
niyetli eylemler kişisel veya profesyonel düzeyde mağdura
zarar vermek içindir.
İş yerinde siber zorbalık kavram olarak yeni tanınmasına
rağmen uygulamaları yıllardır iş yerlerinde farklı şekillerde
devam etmektedir. Mobbing; uzun süredir iş yeri politikala-
rında ve kanuni düzenlemelerde yer alırken, siber zorbalık
Siber Zorbalık Yöntemleri
- Mağdur çalışan aleyhinde dijital ortamda dedi-
kodu, kötüleme yapılması
- Aynı odada/toplantıda diğer çalışanların birbir-
lerine mesaj atıp gülüşmeleri, muhabbete dahil
edilmeme
- Mağdura yanlışlıkla giden veya yanlışlıkla atılmış
izlenimi veren tehditkar ve aşağılayıcı mesajlar
- Şirket içinde kurulmuş sosyal medya grupları
(whatsapp ve benzeri) mağduru dışlama, hakare-
tamiz ve alaycı iletişimler
- Mağdurun cinsel tercihi, görüntüsü, ırkı, uyru-
ğu, konuşma şekli, iş performansı vb.. konularında
alaycı ifadeler ve emojiler
- Çalışma arkadaşlarının mağduru taciz boyutuna
varan miktarda dijital yoldan takibi (cyber stalking)
ve mağdurun özel hayatı veya paylaşımları yüzün-
den sürekli taciz edilmesi
39
Borçlar Kanunu 417. Madde de: “İşveren, hizmet ilişkisinde
işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve iş yerinde
dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçi-
lerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizle-
re uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli
önlemleri almakla yükümlüdür.” denilmekte ancak maddede
belirtilen psikolojik taciz yöntemleri açıklanmamıştır.
kavramının tanımı bilinmemekte ve rumlara ve iş yerindeki güven ve ada-
uygulamaları her zaman doğru tes- let duygusunun ciddi zedelenmesi ile
pit edilememektedir. İş yerinde siber genel iş yeri performansının düşme-
zorbalık yapan çalışanlar mağdur ça- sine neden olabilir. İş yerinde siber
lışan hakkında yaptığı eylemlerin si- zorbalığın mağdur açısından esas
ber zorbalık oluşturduğunun farkın- tehlikesi, zorbalığın çalışma saatle-
da bile olmamakta çoğu zaman ifade rinden sonra da mağduru dinlenme
özgürlüğü adı altında yaptıklarını zamanlarında bile takip etmesidir.
meşrulaştırma gayreti içine girmek- İş yerinde siber zorbalıkla mücadele
tedirler. Bunun doğrudan nedeni, iş- için iş yeri yönetiminin etkin yön-
yerlerinde bu tür eylemlere rehberlik temlerle çalışanlarını koruma altına
edecek bir filtre ve etik kültür ve etik alacak mekanizmaları oluşturması
pusulanın olmamasıdır. gerekmektedir.
Siber zorbalık, ciddi duygusal prob- İşverenin işçiyi gözetim ve koruma
lemlere hatta sağlığı tehdit eden du- yükümlülüğü:
Görsel www.shutterstock.com sitesinden alınmıştır.
Yabancı ülke düzenlemelerinde; Av-
rupa ve Amerika’da çoğunlukla mob-
bing/zorbalık hukuk literatürüne
girmiş, bu uygulamalara karşı yaptı-
rım yolları 1990’lı yıllardan itibaren
konu hakkında farkındalığın gelişme-
si ile düzenlenmeye başlamıştır. Tür-
kiye’de ise son dönemde Türk Borç-
lar Kanunu’nda yapılan değişiklik ile
mobbing mağdurlarının açtığı emsal
davalar ve konu hakkında yürütülen
farkındalık çalışmaları ile mobbing
ülkemizde günden güne dikkat çeken
bir olgu olmuştur.
İster zorbalık ister mobbing kavramı
olarak ele alalım işverenler açısından
işverenin, işçiyi gözetim ve koruma
yükümlülüğü altında konuyu de-
ğerlendirmek gerekir. Gerçekten de
Borçlar Kanunu 417. Madde de: “İş-
veren, hizmet ilişkisinde işçinin kişi-
liğini korumak ve saygı göstermek ve
iş yerinde dürüstlük ilkelerine uygun
bir düzeni sağlamakla, özellikle işçi-